Uyghurlar qorchaq re'is shöhret zakirning Uyghur ma'aripini xitaychilashturush wedisini eyiblidi

Ijtima'i taratqulardiki uchurlardin ashkarilinishiche, Uyghur aptonom rayonining teyinlen'gen re'isi shöhret zakir béyjingda échiliwatqan ikki yighinda, Uyghur we xitay mektep oqughuchilirini arilashturup oqutushni emelge ashuridighanliqini ashkarilighan. Bu uchur tarqalghandin kéyin, chet'ellerdiki Uyghurlar féysbok qatarliq ammiwi alaqe torlirida naraziliq inkaslirini yollidi. Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan Uyghur ziyaliylirimu shöhret zakir, nurbekri qatarliqlarning xitay hökümitining Uyghur ma'aripini xitaychilashturush pilanini emelge ashurushida yantayaq boluwatqanliqini eyiblidi.

13 - Mart küni ündidar, féysbok qatarliq ijtima'i alaqe torliridiki uchurlardin ashkarilinishiche, ötken yili yil axiri Uyghur aptonom rayonigha yéngidin qorchaq re'islikke teyinlen'gen shöhret zakir, nur bekrining élip barghan qosh tilliq ma'arip namidiki xitaychilashturush ma'aripini téximu tézlitish üchün, Uyghur we xitay mekteplerni birleshturush bilen birge, Uyghur we xitay oqughuchilar arilashqan sinip tesis qilishni yolgha qoyidighanliqini bildürgen.

Xitay xewerliride, shöhret zakirning xitay ölkiliride échilip, oqughuchilar menbesi barghanche köpeytiliwatqan shinjang siniplirigha ewetilidighan oqughuchilar sanini 2015 - yili yenimu köpeytidighanliqi, Uyghur rayonidiki Uyghur mektepliri bilen xitay mekteplirini birleshtürüsh qedimini yenimu tézlitidighanliqi, hetta sinaq teriqiside Uyghur - xitay oqughuchiliri ariliship oquydighan siniplarni échishni yolgha qoyudighanliqi heqqidiki bayanliri neqil élindi.

Xitayning sinna toridiki xewiride, shöhret zakirning: “Uyghur oqughuchilarning xitaylar bilen ittipaqini kichikidin bashlap ching tutup méngish üchün, milletler ittpaqliq terbiyisini kucheytish bilen birge, hemkarliq munasiwiti ornitish pa'aliyitini qanat yaydurush, xitaylar bilen kundilik turmushta, öginishte, xizmette, idiyide bille bolushni ishqa ashurush xizmitini ching tutup ishlesh kérek” dégen sözliri neqil élindi.

Chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchiliri yéngidin qorchaq re'islikke teyinlen'gen shöhret zakirning Uyghurche ma'aripni xitaychilashturush qedimini tézlitish heqqidiki teshebbuslirigha inkas qayturup, “Nur bekiri, shöhret zakir qatarliq qorchaq emeldarlar xitayning, Uyghurlarning milliy xasliqi bolghan medeniyiti, ma'aripi, étiqadi qatarliqlarni yoqitip, assimiliyatsiye qilish siyasitini emelge ashurushta jan - pidaliq bilen xizmet qilip, xitay hökümitige yantayaq boluwatqanliqini bildürdi.

Yaponiyidiki Uyghur pa'aliyetchisi, yaponiye Uyghur jem'iyitining re'isi ilham mahmut ependi bu heqte toxtilip, nurbekri, shöhret zakir qatarliqlar élip bériwatqan qosh tilliq ma'arip namidiki Uyghur ma'aripini xitaylashturush teshebbusliri, xitay hökümitining Uyghurlarning milliy we diniy xasliqidin yiraqlashturush, Uyghur tili we medeniyitini yoqitishtin ibaret rezil pilanini emelge ashurush qedimini tézlitidighanliqini bildürdi.

Türkiyidiki Uyghur pa'aliyetchiliridin hamit köktürk ependi xitay hökümitining Uyghur ma'aripini xitaylashturush siyasitini uzundin buyan yürgüzüp kéliwatqanliqini bildürüp, Uyghurlardin chiqqan qorchaq emeldarlarning xitayning bu xil pilanini emelge ashurushta tarixitin buyan yantayaq boluwatqanliqini emeliy misallar arqiliq neqil élip, shöhret zakirning bu qétim béyjingda échilghan xitayning xelq qurultiyida Uyghur ma'aripini xitaylashturush heqqide wede bergenlikige heyran qalmaydighanliqini bildürdi.

Ilham mahmut ependi xitay hökümitining Uyghur ma'aripini qedemmu - qedem xitaychilashturush siyasitining yéqinqi yillardiki emeliy ijra qilinish ehwali heqqide toxtilip, Uyghur millitidin bolghan bir qisim hökümet emeldarlirining özining shexsi menpe'eti üchün bu xizmetni jan pidaliq bilen ishlep kéliwatqan bolsimu, emma yene zor türkümdiki Uyghur ziyaliyliri we ata - anilarning Uyghur tili we Uyghur ma'aripi, medeniyitini saqlap qélishta öz shara'iti yar bergen barliq tirishchanliqlarni körsitiwatqanliqini bildürdi.

Hamit ependi bolsa, xitay hökümiti gerche nöwette barliq amallar bilen Uyghurlarning milliy kimlikini yoqitishqa urunuwatqan bolsimu, emma sabiq gétlér gérmaniyisining yehudilarni yoqitish siyasiti we sabiq sowét ittipaqining ottura asiyadiki türkiy xelqlerning ma'aripini ruschilashturush siyasitining meghlup bolghinigha oxshash, xitayning Uyghurlarning milliy kimlikini, milliy ma'aripini yoqitish siyasitiningmu haman meghlubiyet bilen ayaqlishidighanliqini tekitlidi.