Merhum sen'etkar mehmut sulayman: “Anglighin dostum bizdin riwayet”

Muxbirimiz nur'iman
2021.11.19
Merhum sen'etkar mehmut sulayman: “Anglighin dostum bizdin riwayet” Xelq qelbidin chongqur urun alghan munewwer ijadiyetchi we naxshichi merhum mehmut sulayman ependi.
Social Media

Uyghur xelqi sen'etsöyer xelq. Azablirini, xoshalliqlirini shé'ir bilen ipadileshke mahir. Shunga sha'irlirini, sen'etkarlirini nahayiti hörmetleydu we izzitini qilidu.

Xelq qelbidin chongqur urun alghan hem xelqinimu söygen munewwer ijadiyetchi we naxshichi mehmut sulayman ependi 2020-yili 22-noyabir ürümchide bu dunya bilen, özini söygen xelqi bilen menggülük widalashqan idi. Eyni waqitta merhumning ölümige a'it her xil perezler otturigha chiqqan. Beziler uning tuyuqsiz wapatini korona wirusigha munasiwetlik dep qarighan. Beziliri bolsa ashu yerdiki munasiwetlik xadimlar qesten waqtida qutqazmghan dep qarighan. Emma bu bu heqte hazirghiche éniq ispat yoq.

Merhumning xatire süretliri we wapatigha a'it widyoliri tarqalghandin kéyin, weten ichi we sirtidiki sen'et sehesidiki dositliri, ixlasmenliri tarqatqan eslime xaraktérlik maqaliler, mersiyeler nechche ayghiche üzülmigen.

Dangliq naxshichi, memut sulayman ependining xizmetdishi we dosti abdulla abdurihim dostining wapatigha bolghan qayghurushini munu misralar arqiliq ipadiligen idi:

Bir yultuz öchti el kökidin,

Öchmeydu dilda yükseklikidin,

Elwida dostum mehmut sulayman,

Yérildi yürek chak-chékidin.

Awistiraliyede turushluq Uyghur muzikant we muqam warisi shöhret tursun ependi awsitiraliyege chiqishtin burun ürümchide mehmut sulayman bilen xizmetdash bolup bille ishligen iken. U mehmut sulayman ependini eslep, uning Uyghurlarning medeniyet böshüki bolghan qeshqerde chong bolghanliqi, shunglashqa öz xelqning tarixi, medeniyitini gewdilendürgen eserlerni nahayiti muweppiqiyetlik ijad qilghanliqni éytti.

Melum bolushiche, mehmut sulayman 1968-yil qeshqer shehiride tughulghan, 1981-yili Uyghur rayonluq sen'et institutining ussul kespide oqughan, 1985-yil oqush püttürüp qeshqer sen'et ömikide ussulchi bolup ishligech muzika ijadiyiti bilen shughullan'ghan. 1990-Yili “Riwayet” muzika etritini qurghan, shundaqla “Riwayet”, “Salam dostlar”, “Yultuzum” qatarliq ün'alghu lintilirini chiqirip dang qazan'ghan. 1997-Yil Uyghur aptonom rayonluq sen'et ömikige yötkilip kelgen. 2005-Yil shangxey muzika uniwérsitétigha kirip oqughan. 2006-Yil “Séghinmidingmu” dégenMTV plastinkisini chiqarghan. U yene “Yipek yoli sadasi” we “Men naxshichi” programmilirida yétekchi ustaz bolghan. U Uyghur xelqi yaxshi köridighan köpligen naxshilarni ijad qilghan we orundighan talantliq naxshichi bolupla qalmay, kesipte téximu örlesh üchün harmay-talmay ögen'gen we izden'gen. Köpligen yash naxshichi we muzikantlarni terbiyeligen hemde ulargha kesip we exlaq jehettin ülge bolghan.

Firansiyede turushluq Uyghur muzika tetqiqatchisi muqeddes mijit xanim sen'et we sen'etkarlar heqqide toxtilip mundaq dédi: “Serxil medeniyet bir bayliq, hem u insaniyetning güzelliki. Bu bayliq sen'et bilen ipadilinidu. Insanlar her xil hisyatlirini naxsha-muzikilar arqiliq heq xil shekilde ipadileydu. Ashu hisyatlarni qelbtin-qelbke yetküzgüchiler bolsa ashu sen'etkarlar.”

Merhum mehmut sulayman ependining Uyghurlarning rohini urghutidighan, öz tarixi, medeniyitidin pexirlendüridighan “Riwayet” namliq naxshisi muhajirettiki Uyghurlar arisida eng yaqturulup anglinidighan naxshilarning biri bolup qalghan.

Muqeddes mijit xanim heqiqiy sen'etkar üstide toxtilip yene mundaq dédi: “Men tetqiqat yönilishim sewebidin mehmut sulayman akimizning naxshiliri bilen bek tonushmaptikenmen. Emma men u akimizni ‛ijadiyette héchkimge egeshmeydu, özining ichkiy dunyasida yashaydu, özining meydanida ching turidu, ‚ dep anglighan. Bu kishilerning yürikide iz qalduralaydighan sen'etkarlarning bir alahdiliki, dep qaraymen.”

Merhumning muhajirettiki bir ixlasmeni merhum bilen bir qanche qétim körüshkenlikini, merhumning nahayiti ésil peziletlik kishi ikenliki heqqide özining féysbuk bétige mundaq dep yazghan: “Mehmut sulayman goya shirdek kishini eymendürgüdek zeberdest qamiti, ésil süpet salapiti, kem uchraydighan shap buruti bilen körgenla kishide untulmas tesir qalduratti. Shundaq bolushigha qarimay u bekmu kichik pé'il, nahayiti chéchen, kemter, éghirbésiq, mulayim kishi bolup, pewqul'adde kemsözliki, bezen gépini pulgha satidighandek tesir béretti. Kishige tikilip qarimayti, oychan közliri bilen munglinp olturup kétetti. Jem'iyetni, kishilerni chongqur chüshinetti. Chonggha chongche, kichikke kichikche hemmeylen'ge bir xil adil, semimiy mu'amile qilatti. Xoshamet, suxenchilik dégendek nachar illetlerdin yiraq idi.”

Shöhret tursun ependimu merhumning peziliti we kesiptiki muweppiqiyetliri arqiliq xelqning qelbidin chongqur orun alghanliqini qayta tekitlidi. U axirida yene mundaq dédi: “Rehmetlik mehmut sulaymanning ölümi bek sirliq. U doxturxanigha aghiriq bilen kirdi, ‛yürikim bek aghrip kétiwatidu‚ dewatqan kishini yérim sa'et karidorda saqlatqanliqini widiyodin körduq. Wetende yashlirimiz ashundaq tuyuqsizla we ghelite halette tügep kétiwatidu. Wetendiki sen'etkarlargha, elsöyer ziyaliylilirimizgha, ésillirimizgha allah medet bersun. Mehmut sulayman ijadiyetliri bilen qelbimizde menggü yashaydu!”

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.