Қазақистандики уйғурлар алмутада “матәм күни” паалийити өткүзди

Ихтиярий мухбиримиз ойған
2020.10.01
matem-kuni-qazaqistan-1.jpg Алмута шәһиридә өткән матәм күни паалийитидин көрүнүш. 2020-Йил 1-өктәбир.
RFA/Oyghan

Дуняниң һәр қайси мәмликәтлиридә яшаватқан уйғурларниң бир нәччә йилдин буян хитайниң дөләт байрими болған 1-өктәбир күнини уйғур хәлқи үчүн “матәм күни” дәп хатириләп келиватқанлиқи мәлум.

Қазақистанлиқ уйғурларму бу күни бир йәргә топлишип, коммунистик хитай һөкүмитиниң уйғур диярида елип бериватқан бастуруш сияситигә наразилиқ билдүрүшни әнәнигә айландурғаниди. Бу йилиму 1-өктәбир күни алмута шәһириниң султанқорған мәһәллисидики “арзум” рестораниға җәм болған уйғурлар азадлиқ вә әркинлик үчүн шеһит болғанларға атап қуран тилавәт қилди һәмдә хитайниң бастуруш сияситини әйиблиди.

Дуня уйғур қурултийиниң қазақистандики вәкиллири тәрипидин уюштурулған бу қетимқи паалийәт дуняға тариған корона вируси сәвәбидин чәклимиләр елан қилинған бир вақитқа тоғра кәлгәчкә, униңға қатнашқучиларниң саниғиму чәк қоюлди һәм бихәтәрлик чарилири көрүлди. Униңға риясәтчилик қилған сәйидалим амутоф йиғилғанларға мурасимниң мәқситини чүшәндүргәндин кейин қуран оқулди. Андин сөзгә чиққан сиясәтшунас қәһриман ғоҗамбәрди әпәнди уйғурларниң бүгүнки күндики әһвали, хитайниң уйғур елидики бастуруш сиясити һәм хәлқара вәзийәт һәққидә доклат қилди.

Радийомиз зияритини қобул қилған алмута вилайити уйғур наһийәсиниң чонҗа йезисидин кәлгән вәкилләрниң бири сәйидалим амутоф әпәнди хитайниң әсирләр бойи уйғурларға зулум көрситип келиватқанлиқини, 1949-йилдин тартип коммунистик хитай һөкүмитиниң бу зулумлириниң чекидин ешиватқанлиқини оттуриға қоюп, мундақ деди: “хәлқимизни қийниди, дәпсәндә қилди, инсаний һоқуқлирини бузди. Униңдин башқа 2017-йилдин башлап лагерларни қуруп, хәлқимизгә наһайити еғир зулумларни салди. Бу күлпәт башқа һеч қандақ милләтниң бешиға кәлмигән болуши мумкин. Әмма хәлқниң ирадиси сунмиди. Йиғинимиз мувәппәқийәтлик түгиди десәмму болиду. Хитайниң зулумидин у дунялиқ болғанларниң һәммисини әслидуқ. Арқисидин худаниң ешини берәйли дегән вақтида йәрлик һөкүмәт адәмлири келип, ‛вирусниң вақтида йиғилишқа рухсәт әмәс‚ дегән баһанә-сәвәбләр билән бизни тарқитивәтти. Әмма бир хушал болидиған йеримиз әрваһларға атап қуран тилавәт қилип үлгәрдуқ.”

“ахбарат” журналиниң мухбири найиләм турсун ханим мәзкур мурасимға зиялийларниң, йигит башлириниң, ханим-қизлар актиплириниң, өлималарниң вә яшларниң қатнашқанлиқини билдүрүп, мундақ деди: “һәммимиз билимиз, 70 йилдин бери хитай рәзиллики, алдамчилиқи билән земинимизни бесивелип, хәлқимизни халиғанчә езип келиватиду. Бу бесимла әмәс, бу ирқий қирғинчилиқ. Биз ишинимизки, сәлтәнәтлик дөләтләрни қурған хәлқимиз чоқум азадлиққа чиқиду.”

Мәлум болушичә, қазақистанлиқ уйғурлар явропа, америка, түркийә қатарлиқ мәмликәтләрдә яшаватқан уйғурларға охшаш хитайға қарши очуқ намайиш өткүзәлмисиму, әмма әнә шундақ паалийәтләр арқилиқ өзлириниң мәвқәсини билдүрүп кәлмәктикән. Қазақистан вә хитайға қошна оттура асиядики башқа мәмликәтләр “шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилати” ға әзадур.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.