Rabiye qadir xanim : Uyghurlar üchün qiz, ayallarni söyüsh wetenni, milletni söyüshtur

Muxbirimiz gülchéhre
2017.03.08
rabiye-xanim-ayallar-bayrimi.jpg 8-Mart xelq'ara ayallar bayrimi munasiwiti bilen, rabiye qadir xanim türkiye ghazi uniwérsitétida ötküzülgen “Xelq'ara dunya ayallar bayrimi” yighinigha widé'o arqiliq salam yollidi. 2016-Yili 7-mart.
RFA

Her yili 3-ayning 8-küni xelq'ara emgekchi ayallar bayrimi. Bu bayram yene “8-Mart xelq'ara ayallar bayrimi”depmu atilidu.

Emdi bu bayramning kélip chiqish tarixi heqqide qisqiche toxtilip öteyli:

1909-Yil 3-ayning 8-küni, amérika illiyonus shtati chikaku shehiridiki ayal ishchilar we pütün memlikettiki toqumichiliq, kiyim-kéchek sahesidiki ishchilar birlikte keng kölemlik namayish ötküzüp,ma'ash teminatini östürüsh, 8 sa'etlik ish tüzümini yolgha qoyush, saylash-saylinish hoquqini qulgha keltürüshni telep qildi. Bu tarixtiki emgekchi ayallarning tunji qétimliq teshkillik ammiwi kürishi bolup, emgekchi ayallarning qudritini toluq namayan qildi. Bu qétimqi inqilab pütün memlikettiki hetta pütün dunyadiki ayallarning hésdashliqigha, qollap-quwwetlishige ériship, eng axirida ghelibige érishti.

Birleshken döletler teshkilati 1975-yilidiki xelq'ara ayallar yilidin bashlap ayallar bayrimini tebrikleshni bashlighan, ayallarning jem'iyetke barawer qatnishish en'enisini qolgha keltürgenlikini étirap qilghan. 1977-Yili b d t bir türlük qarar maqullap, herbir dölet özining tarixi, milliy en'enisi we örp-aditige asasen bir yil, b d t bolsa her yili 3-ayning 8-künini xelq'ara ayallar bayrimi qilip békitken. 8-Mart dunyaning her qaysi jayliridiki ayallar 8-mart xelq'ara emgekchi ayallar bayrimini kütüwaldi.

Mana bügünkidek her qaysi döletler türlük shekillerdiki tebriklesh pa'aliyetlirini ötküzüp, ayallargha bext tilesh bilen bir waqitta, ayallarning jem'iyettiki orni we rolini yuqiri kötürüsh yenimu zor tereqqiyatlardin behrimen qilishni teshebbus qiliwatqan bir peytte, tupriqi heq-hoquqliri xitay hakimiti teripidin bésiliwélin'ghan Uyghur ayalliridek alahide bir topluqning siyasiy we ijtima'iy, kishilik hoquq weziyiti qandaq halette?

Bu so'alimizgha jawab bergen rabiye qadir xanim, Uyghur ayallirining oxshimighan dewrlerde Uyghur jem'iyitidiki orni we roli tarixtin buyan üstün bolup kelgen bolsimu, Uyghur ayalliri xitay hökümiti Uyghurlar wetinini bésiwalghan bashlap, xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan naheq siyasetliri seweblik, her jehetlerde tesewwur qilghili bolmaydighan derijidiki kemsitish we xorluqqa uchrap kelgenlikini, buning gewdilik ipadilirini, Uyghur qiz, ayallirini erzan qul süpitide xitay ölkilirige ishlemchilikke yötkesh, pilanliq tughut, diniy we milliy kimliklirini cheklesh, iqtisadiy heq-hoquqliridin mehrum qaldurushqa oxshash omumyüzlük kemsitish xaraktérlik siyasetlerdin körüwalghili bolidighanliqini tonushturup ötti.

Rabiye qadir xanim yene “Pütün dunya miqyasida ayallarning erler bilen hoquqta barawer bolushni ishqa ashurushni teshebbus qiliwatqan bolsa, Uyghur ayallar ezeldin erler bilen hoquq, menpe'et jehette barawer bolush, qedir-qimmet jehette barawer bolushqa ériship bolghan, Uyghurlar üchün ayallarning nomusini qoghdishi wetenni qoghdashqa barawer bolghachqa, jan we qan bedel bérip ayallirini qoghdawatidu, shunga Uyghur ayallirining orni bolsa erler bilen barawer bolushtin alla burun halqighan, xitay Uyghur ayallirining iradisini sundurush üchün barliq basturush siyasetlirini qolliniwatqan bolsimu, ular shu barawer hoquqni hemde tinchliqni élip kélishte köwrüklük rol oynash üchün tirishiwatidu, Uyghur ayallirining iradisige apirin oquymen” dep bildürdi.

“Balilarning, erlerning, pütün milletning kelgüsi Uyghur ayallirining qolida” dep tekitligen rabiye qadir xanim, ‏bolupmu bügünkidek xitay hökümiti Uyghurlargha qaratqan yoqitish xaraktérlik siyasetlirini kücheytken peytte, ayallarning mes'uliyiti we wezipisining intayin éghirliqini eskertip, anilar, ayallar millet we wetenning teqdirini qolida tutup turghuchilardur. Her sahediki ayallar özliri qilalaydighan da'iride rolini, en'enisini jari qildurup, milliy we diniy étiqadini qutuldurup qélish üchün dawamliq tirishchanliq körsitishke ilhamlandurdi.

Rabiye qadir xanim söhbitimiz axirida yene, dunya ayallar bayrimi künide yenila xitay hökümitini Uyghur ayallirining iradisini sel chaghlimasliqqa, ularni ashqun öchmenlikke tartip élip kelmeslikke, Uyghur ayalliri üstidin élip bériwatqan bésim we zulum siyasetlirini toxtitishqa chaqirish bilen birlikte, dunya jama'etchilikinimu Uyghur ayalliri uchrawatqan zulumlargha qarap turmasliqqa, xitayning Uyghur ayallirigha qilghan wehshiylikliri kéngiyip ketse, dunyaghimu tehdit bolidighanliqini tonup yétishke chaqirdi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.