Kanadada ikki qétimliq sherqiy türkistan jumhuriyetliri xatirilendi
2014.11.13
12-Noyabir kanadada 1933- we 1944-yilliri qurulghan ikki qétimliq sherqiy türkistan jumhuriyetliri xatirilendi.
Uyghurlar 1933-yili qeshqerde “Sherqiy türkistan islam jumhuriyiti” ni qurghan bolsa, 1944-yili ghuljida “Sherqiy türkistan jumhuriyiti” ni qurghan.
Gerche, her ikkila jumhuriyet eyni yillardiki siyasiy weziyet tüpeyli uzun dewr sürelmigen bolsimu, közetküchiler bu jumhuriyetlerning Uyghur yéqinqi zaman tarixigha shanliq tamghisini basqanliqini ilgiri süridu.
Xatirilesh murasimini kanadada turushluq sherqiy türkistan medeniyet merkizi teshkillishi bilen sürgündiki sherqiy türkistan hökümiti uyushturghan bolup, murasimda sherqiy türkistan jumhuriyetlirining ehmiyiti we ularning meghlubiyitige alaqidar ilmiy maqaliler oqup ötüldi.
Xatirilesh murasimi sherqiy türkistan jumhuriyiti dölet marshi bilen bashlandi. Murasimgha qatnashquchilar, sherqiy türkistanning hörlüki üchün qurban bergen shéhitlargha, hayatini Uyghur heq-hoquqlirigha, erkinlikige, musteqilliqigha béghishlap xitay türmiliride yétiwatqan qehrimanlargha atap du'a-tilawet ötküzdi.
Murasimda sürgündiki sherqiy türkistan hökümitining nöwettiki re'isi exmet igemberdi ependimning tebrik sözi oqup ötüldi we sherqiy türkistan medeniyet merkizining re'isi hajimamut ependim sherqiy türkistan jumhuriyet bayrimini qarshi élish sözi qildi.
Sürgündiki sherqiy türkistan hökümiti bash ministir meslihetchisi ghulam osman ependining birinchi qétimliq sherqiy türkistan jumhuriyitining ehmiyiti toghrisidiki maqalisi, millet wekili adil abbas teripidin oqup ötüldi.
Amérikidin teklip bilen kélip bu qétimqi xatirilesh murasimigha qatnashqan doktor qahar barat, ikkinchi qétimliq jumhuriyet wekillirining sirliq ayropilan weqeside öltürülüshi toghrisidiki guman we pakitlar toghrisida izdinishlirini otturigha qoydi.
En'gliyedin kélip bu qétimqi pa'aliyetke qatnashqan doktor enwer toxti ikki qétimliq jumhuriyetning qurulush tarixiy arqa körünüshi, xelq'araliq küchlerning siyasiy oyunliri we üchinchi qétimliq jumhuriyetni qurush üchün chüshinishke tégishlik xelq'araliq shertler toghrisida özining tetqiqat maqalisini sundi.
Bu qétimqi xatirilesh murasimida yene en'gliyedin kelgen london Uyghur muzika ansambilining naxshichisi rehime mexmut murasim qatnashquchilirigha wetenperwer xelq naxshilirini teqdim qildi.
Murasim yéngidin Uyghurchigha terjime qilinip neshrdin chiqqan shotlandiyelik nik holdstokning Uyghurlar heqqidiki “Qan tamchiwatqan derex” namliq kitabini murasim qatnashquchilirigha tarqitip bérish bilen ayaghlashti.