Dangliq türkolog erjilasun mirsultan osmanofgha yuqiri baha berdi

“Uyghur tetqiqati” mawzuluq ilmiy muhakime yighinidin körünüsh. 2015-Yili 18-dékabir, enqere.

Türkiyediki dangliq türkolog doktor exmet bijan erjilasun enqerede échilghan bir ilmiy muhakime yighinda Uyghur türkolog mirsultan osmanofgha yuqiri baha berdi.

18-Dékabir türkiye paytexti enqerediki ghazi uniwérsitétida dangliq Uyghur türkolog mirsultan osmanof tughulghanliqining 85yilliqi, ataqliq sha'ir, meshhur jama'et erbabi we yazghuchi abduréhim tileshüp ötkür wapatining 20 yilliqigha béghishlan'ghan “Uyghur tetqiqati ilmiy muhakime yighini” ötküzülgen idi.

Yighida soz qilghan doktor erjilasun mirsultan osmanofning “Türkiy tillar diwani” ning Uyghur tiligha terjime qilinishida töhpisi zor ikenlikini bildürdi.

Türkiye jumhuriyiti döliti we ghazi uniwérsitétining iqtisadiy yardimi bilen ötküzülgen yighinda ürümchi, béyjing, qazaqistan, gérmaniye we türkiye qatarliq döletler we sheherlerdin kelgen Uyghur we türk türkologlar ilmiy doklat berdi. Ular doklatida tonulghan türkolog mirsultan osmanof bilen tonulghan yazghuchi abduréhim ötkürge yuqiri baha berdi.

Proféssor doktor exmet bijan erjilasun “Türkiy tillar diwani we mirsultan osmanof” namliq doklatida Uyghurlarning türkiy tillar diwani we mehmut qeshqiri toghrisida élip bérilghan tetqiqatliri heqqide toxtilip mundaq dédi: “Türkiy tillar diwani 1910-yillarda tépilghandin kéyin, 1917-yilida öz péti neshr qilindi. Shuning bilen bu eserdin dunya xewerdar boldi. Hazir bu eser dunyaning herqaysi jaylirida mewjut. Hazir bu eser ashxabadta, tashkentte, qirghizistanda, qazaqistanda elwette sherqiy türkistanda, qeshqerde bar. Bu eserni neshr qilish pütün türk dunyasining boynining burchidur.

Türkiy tillar diwanining Uyghur tiligha terjime qilinishida mirsultan osmanofning töhpisi zor

Proféssor doktor exmet bijan erjilasun “Diwan lüghatit türk” ning hazirqi zaman Uyghur tiligha terjime qilinishida, we “Qutadghu bilik” ning hazirqi zaman Uyghur tili terjimiside, bügün tughulghanliqining 85-yilini tebriklewatqan mirsultan osmanofning töhpisining zor ikenlikini bayan qilip mundaq dédi: “Türkiy tillar diwanining tunji neshrini Uyghurlar 1981-1983-1984-yillirida qildi. Bu neshride bügün tughulghanliqining 85-yilliqi qutliniwatqan mirsultan osmanofning töhpisi zor. Bu eserning birinchi tomida neshr qilghuchilarning ismi yézilghan. Ular mirsultan osmanof, abdusalam abbas, abduréhim ötkür, abduréhim hebibulla, abdulxemit yüsüpi, hajinur haji, osman memet niyaz, salih rozi, ibrahim muti'iy, imin tursun qatarliq ilim ademliridur. 2002-Yilida xitay tilighimu terjime qilin'ghan bolup, mirsultan osmanof bu terjimigimu qatnashqan. 2008-Yilida ürümchide mezkur eser qayta neshr qilindi. Bu nusxisini 5 kishi neshrge teyyarlighan bolup, bular ichidimu mirsultan osmanof bar.”

Mehmut qeshqiri meqberisining tépilishida mirsultan osmanofning töhpisining zor

Proféssor doktor exmet bijan erjilasun mehmut qeshqirining meqberisining tépilishida mirsultan osmanofning töhpisining zor ikenlikini bayan qilip mundaq dédi: “Yene bir muhim mesile, qeshqerde mehmut qeshqirining maziri tépildi. Mezkur qebrining tépilishidimu mirsultan osmanofning töhpisi nahayiti zor. 1957-Yilida bir arxé'olog mehmut qeshqirining qebrisi opalda bolushi mumkin dep bir doklat yazghan iken. Isma'il namliq bir arxé'olog yazghan doklat téxi neshr qilinmidi. 1981-Yilida qasim rehim “Aziq mehellisi toghrisida” namliq bir maqale élan qildi. Bu maqale élan qilin'ghan haman ibrahim muti'iy bilen mirsultan osmanof qeshqerge bardi. U yerde tekshürüsh élip bardi. 1983-Yili 1836-yilida yézilghan bir höjjet tépildi. Bu höjjetni mirsultan bilen ibrahim muti'iy tetqiq qildi. 1984-Yilida ibrahim muti'iy bilen mirsultan osmanofning “Mehmut qeshqirining yurti, hayati we maziri toghrisida” namliq meshhur maqalisi élan qilindi. Bu maqale 1987-yili sowét türkologiyesi namliq zhurnaldimu élan qilindi. Kéyinki yillarda qazaqistan we türkiyedimu élan qilindi. Opal, aziq dégen yer isimliri diwanda bar idi. Bügünki opaldiki mehmut qeshqirining qebrisining tépilishi we mehmut qeshqiri meqberisi we muzéyining qurulushida mirsultan osmanofning töhpisi zor. Bulardin bashqa mirsultan osmanofning hazirqi zaman Uyghur edebiy tili imlasining tüzülüshide köp xizmetlerni qilghan.”

Tonulghan türkolog proféssor doktor exmet bijan erjilasun Uyghur türkolog mirsultan osmanofning dunya türkologiye tetqiqatigha qoshqan töhpisining zor ikenlikini tekitligendin kéyin, doklatini mirsultan osmanofgha atap yazghan shé'iri bilen axirlashturdi.

Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan türkiyediki doktor alimjan inayet proféssor doktor exmet bijan erjilasun ependimning Uyghur türkologlargha bergen bahaliri heqqide toxtaldi.