Хитай италийәдики хәлқаралиқ көргәзмидә екран арқилиқ уйғур елиниң тәрәққиятини намаян қилди

Ихтиярий мухбиримиз әркин тарим
2015.08.19
parizh-korgezme-uyghur-usul.jpg Италийәниң милан шәһиридә ечилған хәлқаралиқ “EXPO-2015” көргәзмисидә хитай дөлити тонуштурулған чоң һәшәмәтлик бинаниң алдидики чоң телевизийидә давамлиқ һалда уйғур нахша-усуллири берилгән. 2015-Йили авғуст, италийә.
RFA/Erkin Tarim

Дуняниң әң чоң көргәзмиси һесаблинидиған хәлқаралиқ “әхпо-2015” дәп аталған көргәзмиси италийәниң милан шәһиридә давамлашмақта. Биз 8-айниң 17-күни италийәниң милан шәһиригә 15 километир узақлиқтики көргәзмини екскурсийә қилдуқ.

Көргәзмә үчүн йеңи бир шәһәр бина қилинған. Кәң һәшәмәтлик йолниң икки тәрипигә 147 дөләт, өз дөләтлирини тонуштуридиған чоң зал вә биналарни салған. Һәр дөләтниң алдиға у дөләтниң байриқи есилған. Көргәзмигә қатнашқан дөләтләр ичидә, америка, германийә, японийә вә бирләшмә әрәб хәлипиликигә охшаш дөләтләрниң бөлүмлириниң наһайити чоң вә һәшәмәтлик болуши кишиләрниң диққәт-етибарини тартмақта.

Мәркизи парижда турушлуқ хәлқара көргәзмә ишханисида бундин 7 йил бурун бу көргәзмини ечиш һоқуқи италийәниң милан шәһиригә берилгән иди. Бу йилқи бу көргәзминиң темиси “йәр шарини асраң, яшаш үчүн енергийә” болуп, көргәзмә мәйданиниң һәр йеригә бу шоар йезилған. Бу көргәзмидә һәр қайси дөләтләрниң мәдәнийити, өрп вә адәтлири, иқтисади вә технологийә җәһәттики вәзийити тонуштурулғандин сирт, һәр бөлүмниң алдида һәр қайси дөләтләрниң йемәк-ичмәклири сетилмақта. Һәтта бәзи дөләтләрниң көргәзмә заллириниң алдида һәр қайси дөләтләрдин кәлгән сәнәтчиләр нахша вә усуллирини көрсәтмәктә.

Бизниң диққитимизни тартқан йәнә бир қизиқарлиқ нәрсә, хитай дөлити тонуштурулған чоң һәшәмәтлик бинаниң алдиға чоң қилип “фу” йәни “бәхт” дегән хитайчә хәт чоң қилип йезилған болуп, униң йенидики чоң телевизийидә давамлиқ һалда уйғур нахша-усул өмикиниң сәнәтчилири орундиған усул номурлири көрситилмәктә иди. Улардин башқа үрүмчи, қәшқәр вә турпандики яхши бина вә мәнзириләрни көрситип, уйғур дияриниң зор тәрәққий қиливатқанлиқини аңлитиливатмақта иди.

Булардин башқа америка, германийә вә японийәгә охшаш дөләтләрниң бөлүмлириниң алдида өчирәт әң узун иди. Булардин башқа түркийә, әзәрбәйҗан вә оттура асия түркий җумһурийәтлири тонуштурулған мәхсус бөлүмләргиму кишиләрниң қизиқиши интайин юқири иди.

“әхпо”сөзиниң мәниси көргәзмә болуп, олимпик тәнтәрбийә мусабиқиси, дуня путбол мусабиқисигә охшаш әң чоң хәлқаралиқ паалийәттур. Тунҗи қетимлиқи 1850-йилида әнглийәдә өткүзүлгән.

Милан шәрһи италийәниң ғәрбий шималиға җайлашқан болуп, 3 милйондин артуқ нопусқа игә дунядики әң муһим тоқумичилиқ санаәт шәһәрлиридин бири һесаблиниду.

Дуняниң әң чоң көргәзмилиридин бири болған мәзкур “әхпо-2015” да хитай дөлитиниң телевизийә екрани арқилиқ уйғурларни тонутуштики мәқсити немә? хитайда шундақ көп милләтләр туруп давамлиқ һалда уйғурларни көрситиштики мәқсәт немә? бу көргәзминиң италийәдә өткүзүлүшиниң әһмийити қандақ? дегән соалларға җаваб тепиш үчүн дуня уйғур қурултийи иҗраийә комитети мудири долқун әйса әпәнди билән сөһбәт елип бардуқ.

У, хитайниң һәр вақиттикигә охшашла уйғурларға зулум қилмайватимиз, шинҗаңда инсан һәқ-һоқуқлири дәпсәндичилики йоқ, дәп дуняниң көзини бояш үчүн явропалиқларға нахша-усул ойнаватқан уйғурларниң көрүнүшлирини көрситиватқанлиқини, әмма дуня дөләтлириниң хитайдики инсан һәқлири дәпсәндичиликини, болупму уйғур мәсилисини билип кәткәнликини баян қилип өтти.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.