Qazaqistandiki Uyghur tiyatirining sen'et pa'aliyetliri janlanmaqta

Ixtiyariy muxbirimiz oyghan
2016.01.26
Uyghur-eli-senetkarliri-qazaqistanda.jpg Uyghur éli sen'etkarliri qazaqistanda. 2014-Yili, almata.
RFA/Oyghan

Qazaqistan Uyghur milliy sen'itining ochiqi bolup kéliwatqan quddus ghojamyarof namidiki jumhuriyetlik dölet Uyghur muzikiliq komédiye tiyatiri özining nöwettiki 82-mewsumini dawam qilip kelmekte.

Tiyatir qurulghandin buyan her yili yéngi mewsumini “Anarxan” klassik esiri bilen échip kelgen idi. Bu qétimqi mewsum ötken yili 30-öktebirde “Muqamlar siri” tiyatirlashturulghan programmisi bilen bashlandi. Radi'omiz ziyaritini qobul qilghan tiyatir mudirining meslihetchisi sawutjan sonurof buning sewebini chüshendürüp mundaq dédi: “Biz xitay xelq réspublikisidin talantliq usul yétekchisi hem rézhissor küresh rejepni teklip qilip, yalqunjan shemiyéf bilen uning hemkarliqida bu programma dunyagha kelgen. Buninggha nahayiti köp meblegh xejliduq. Bu tiyatir muzikiliq komédiye tiyatiri bolghanliqtin u yerde töt guruppa ishleydu: ‛nawa‚ milliy chalghu eswablar ansambili, drama, balét we éstrada guruppiliri. Biz her yili tiyatirni köpinche ‛anarxan‚ dramisi bilen achattuq. Bu yili bashqa eser bilen achtuq. Bu qétimqi mewsum toluq ötüwatidu dep oylaymen. ‛muqamlar siri‚ 22-qétim körsitiliptu. Uni biz Uyghur tamashibinlargha hemmisige körsitip bolduq. Emdi uni chet'ellerge élip chiqimiz dégen ümidtimiz.”

S. Sonurofning bildürüshiche, bu yili 1-ayning 15-din tartip dürnem meshürowaning “Ana mirasi”, exmetjan hashirining “Idiqut”, abdulla ghajibékofning “Arshin malalan” we bashqimu sehne eserlirining qoyulup kéliwatqanliqini, axirida “Tebessum” sehipiliridin terkib tapqan külke kéchisining tamashibinlar diqqitige sazawer qilinidighanliqini, shuning bilen mushu yili 4-ayning otturilirida bu mewsumning tamamlinidighanliqini otturigha qoydi.

Uyghur tiyatiri kolléktipining her yili özining konsért programmiliri hem sehne eserliri bilen Uyghurlar zich orunlashqan almata wilayitining yarkent, Uyghur, emgekchiqazaq we talghir nahiyilirige seperge chiqishni en'enige aylandurghanliqi melum. Bu yili bolsa tiyatir üch sehne esiri we bir konsértliq programmisi bilen 5-ayning bashliridin tartip ikki heptilik seperge chiqishni pilanlimaqta iken.

S. Sonurof shundaqla tiyatirning Uyghur éli bilen bolghan medeniy alaqilirining yenimu mustehkemlinidighanliqini tekitlidi: “Bu heqte biz tiyatir mudiri ruslan toxtaxunof bilen meslihetleshtuq. Biz Uyghur aptonom rayonidin chaqiriq qeghizini sorap qoyduq. Ular 20-30 ademge chaqiriq qeghizi ewetse, biz uni özimizning ministirliqigha ewetimiz. Biz özimizning ‛nawa‚ milliy chalghu eswablar ansambilini élip kirsekmu, uyatqa qalmaymiz, dep oylaymen. Chünki bizde nahayiti talantliq kespiy artislar ishleydu.”

Uyghur tiyatiri mudirining meslihetchisi bu yili tiyatir rehberlikining bina ichi, bolupmu tiyatir sehnisini rémont qilishni qolgha alidighanliqini, hazir tamashibinlar sanining xéli köpiyip, ularningmu tiyatirni güllendürüshke öz töhpilirini qoshuwatqanliqini ilgiri sürdi.

Uyghur tiyatirining bügünki tereqqiyatining rawajlinishida, bolupmu dramatorgiye sahesi muhim rol oynaydu. Dramatorgiye zamaniwi Uyghur edebiyatining arqida qéliwatqan sahe bolup, buninggha kéyinki waqitlarda alahide ehmiyet bérilmekte. Ziyaritimizni qobul qilghan tiyatir rézhissori muhit hézimof bügünki künde tiyatirda bedi'iy kéngeshtin tashqiri sha'ir-yazghuchilar, dramatorglardin terkib tapqan bölümning mewjutluqini, uni körneklik yazghuchi we dramatorg, qazaqistanning emgek singdürgen erbabi exmetjan hashirining bashquruwatqanliqini ilgiri sürüp, mundaq dédi: “Uningda ondin oshuq dramatorglar yighilip, eserlerni oquydu. Ulardin ötken eserlerni bedi'iy kéngeshke salidu, u yerde testiqligendin kéyin sehnige élip chiqimiz. Bolupmu drama eser yézish her kimning qolidin kéliwermeydu. Bizde hazir dramatorglar barmaq bilen sanighidekla. Bu, öz aldigha chong qa'idisi bar, qiyin bir zhanir. Bu chong bir mektep. Bu mesilini bizla emes, bashqa tiyatirlarmu otturigha qoyuwatidu.”

M. Hézimof hazir Uyghur tiyatirida exmetjan hashirining “Yalghuz yalpuz”, hakimjan guliyéfning “Dettikam”, ekrem exmetofning “Mexmut qeshqeri”, awut mesimofning “Aghmixan” qatarliq drama eserlirini sehnige élip chiqish mesilisi hel bolup, tiyatir rézhissorlirining ene shu dramatorglar bilen ishlewatqanliqini bildürdi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.