“Miraj réstorani” ning ishchi-xizmetchilirining birdek tutqun qilin'ghanliqi qeyt qilindi

Muxbirimiz erkin
2018.12.19
urumchi-miraj-restoran.jpg Ürümchidiki “Miraj” Uyghur réstorani sazendiler sehnisining qoyuq milliy puraq bézekliri.
Social Media

“Miraj” shirkitining ürümchidiki qaramay yolida we yen'en yolidiki “Ghalibiyet kochisi” da “Chong miraj”, “Kichik miraj” deydighan ikki réstorani bar bolup, bu ikki réstoranda texminen 200 dek ishchi-xizmetchi ishleytti. Biz bu yil yazda da'irilerning chong-kichik “Miraj” ni birdek péchetlep, uning ikki shérikini tutqun qilghanliqi, mezkur shirketning abduzahir haji memet qatarliq bezi shériklirining chet'elde chiqip panalinishqa mejbur bolghanliqini igiligen.

Nöwette xitay da'irilirining xitayning dölet ichi-sirtida dang chiqarghan bu réstoranni péchetlep, uning xojayinlirini tutqun qilish bilen cheklinip qalmighanliqi ilgiri sürülmekte. Chet'elde turushluq mezkur réstoran'gha alaqidar bir xanimning radiyomizgha bildürüshiche, u yéqinda ishenchlik menbelerdin da'irilerning mezkur réstoranda ishleydighan 200 dek ishchi-xizmetchisini birdek tutqun qilghanliqigha da'ir uchurgha érishken.

Ismini ashkarilashni xalimaydighan yuqiriqi xanim 19‏-dékabir radiy'omizning ziyaritini qobul qilip, “Miraj” ning bashqurghuchi we boghaltirliridin tartip ashpezlirigiche hemmisi tutqun qilin'ghanliqini bildürdi.

U mundaq dédi: “Mirajning héchqandaq taziliq ishchisimu qalmidi shu. 200 Ishchining hemmisini élip ketti, yoq. Hetta héchnéme qalmidi, deydu ular. Xizmetchilerning hemmisi Uyghur idi. Peqet birla tunggan barti. Uninggha qandaq bolghandu, uni bilmeymen. U shirketning medeniyet ishlirini bashquramti ?her halda shundaq bir ish qilatti.”

Muxbir: “Xizmetchilerdin kimler barti yene ésingizde qalghan?”

Jawab: “Ablikim dep gösh-pösh, xam matériyal sétiwalidighan bir bala bar idi, u. Uningdin kéyin maliyeni bashquridighan munewwer, raziye. Tuqiz dégen pütün ishchilarni bashquridighan qiz bala bar idi. Patigülning yoldishi abliz. Exmetjan mawu 8‏-armiye ish bashqarmisi yénidiki mirajning bashqurghuchisi. Pul alidighan yerde xatire, zulpiye, dep ikki qiz bala bar idi, isména bilen ishleytti ular. Ularmu tutulup ketkenlerning ichide. Xatire bilen zulpiye öz ara isména almiship ishleytti. Ularning bashqurghuchisi exmetjan idi. Yene asiye, dep bir qiz barti, qacha-quchilarni bashquridighan. Kichik mirajda yene güzelnur bashqurghuchi bolghan, mesilen abduréhimjan sey qoruydighan, dégendek balilar barti”.

Muxbir: “Chong mirajdichu? chong mirajda ésingizde qalghanlar barmu, munewwer, nurexmettin bashqa?”

Jawab: “Chong mirajdiki shu raziye, munewwer, nurexmitikam, ablikim seygoyen, dédimghu bayam. Abduréshitkam, abduwélikam. Uningdin sirt shu yerde naxsha éytidighan sen'etchiler barti. Eger sen'etchilerni tutup ketken bolsa ularning ismini bilmeymen. Yene rehmitulla hajim barti, welihajikamning inisi, u chong mirajning yüge-yétim ishlirini bashquratti. Xizmetchilirimizning tolisi jenub tereptin. Yeni qeshqer, xoten, qaghiliq, turpandin. Munewwer chöcheklik idi. Asasen hemmisi nikahliq idi. Mirajda ishleydighan balilarni bir-birige tonushturup, toy qilip qoyatti”.

Xitay da'irilirining bu yashlarni hazir qeyerde tutup turuwatqanliqi we qandaq jazalarni bergenliki melum emes. Yuqiriqi xanimning bildürüshiche, “Miraj réstorani” da ishleydighan bu Uyghurlar milliy en'enilirige sadiq, aliy mektep terbiyesi körgen sapaliq, mulayim yashlar iken.

U mundaq dédi: “Közümdin bir-birlep ötidu. Shunchilik mulayim, heqiqiy terbiyelen'gen. Uninggha, sapaliq, en'enimizni jari qilduridighan we ipadileydighan ademlerni alatti. Ajayip yaxshi balilar bar idi. Ajayip terbiye körgen, bir-biridin ésil balilar idi. Mirajgha oqumighan balilarni almaytti. Hemmisi, mesilen, uniwérsitétni püttürgen, diplomi bar sapaliq balilarni 2 ay terbiyeleytti. Ular terbiyelen'gen, bir-biridin yaxshi balilar idi. Boyliri shundaq ölchemlik, andin hemmisi qosh tilliq, xitay tilini puxta bilidighan ashundaq balilar bar idi. Men 2017‏-yili kétidighan waqtida ularning ichide memet yüsüp, dep bir bala barti. U balining achisining yoldishi ölüp kétip, 4 bala bilen qalghan. Uning achisinimu tola türmige ekirip, élip chiqip yoruytti. Men bilip turattim. Bir küni kechte bir bala barti, towlidim, achisini yoqlaydighan azraq bir ishim barti. Achingizni men üchün yoqlang, dep gepleshsem dédi. Ménimu ekirip-epchiqip bek soraq qilip xapa qiliwatidu. Azraq kitablirim barti, mushu kitablirimni qandaq qilarmen, köydürüwetsem qandaq bolar, bu kitablarni saqliyalmaywatimen, dédi. Men ukam kitab, dégenni köydürmeyli, kéchisi apirip mushu qebristanliqqa kömüng, bir küni achimiz, dep gepleshkentim. Shundaq mulayim bir bala idi, shularmu yoq, héchnémisi yoq denga”.

Biz burun érishken inkaslarda, da'irilerning bu réstoranni “Uning qoyuq Uyghur milliy uslubtiki bézek we neqishlirining ‛bölgünchilik‚, ‛ashqunluq‚ idiyelirini oyghitish we terghib qilish roli bar” dégen seweb bilen taqighanliqi ilgiri sürülgen. Amérikiliq Uyghurshunas, jorji washin'gton uniwérsitétining proféssori shon robérts yéqinda ziyaritimizni qobul qilghanda, xitayning rayondiki qilmishigha taqabil turushning birdin bir yoli, démokratik döletler we islam ellirining ortaq heriket qilishigha baghliq ikenlikini bildürgen.

U mundaq deydu: “Xitayning Uyghur aptonom rayonida yüz bériwatqan hadisilerge qaritilghan tenqidlerge jawab bérishini qolgha keltürüshning birdin bir yoli, b d t arqiliq bu rayondiki lagérlarda éme yüz bériwatqanliqini musteqil tekshürüsh we toluq doklat teyyarlap, zörür tépilsa xitay hökümitige émbargo qoyushtur”. Uning ilgiri sürüshiche, buning üchün démokratik döletler we islam ellirining ortaq heriket qilishigha toghra kélidiken.

U mundaq deydu: “Döletlerning yalghuz herikitining belki roli bolushi mumkin. Biraq buningda amérika, yawropa ittipaqi, kanada, awstraliye qatarliq dunyadiki bashqa démokratik döletler we shundaqla dunyadiki musulman ellerni öz ichige alghan döletlerning b d t da awazini birlikke keltürüp, ortaq heriket qilishi zörür. Eger undaq bolmisa, xitayning jawab bérishi natayin. Men amérikining bu mesilide yershari magnitskiy qanunini ishqa sélip, Uyghur aptonom rayonida yüz bériwatqan ishlargha ishtirak qilghan emeldarlargha émbargo qoyushini qollaymen”.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.