Велисипитлик сәйяһ - султан усманоф америкидики әркинлик сәпиридә

Мухбиримиз гүлчеһрә
2018.10.25
Welisipitlik-seyyah-sultan-osmanof.jpg Америкида әркинлик сәпирини башлиған велисипитлик сәйяһ султан османоф сәпәр үстидә радийомизни зиярәт қилди вә мухбиримизниң зияритини қобул қилди. 2018-Йили 25-өктәбир, вашингтон.
RFA/Gülchéhre

18 Килограм келидиған икки чақлиқ велисипиткә запас чақ, җиддий қутқузуш буюмлири қатарлиқ сәпәр лазимәтликлири қошулуп 48 килограмлиқ йүк-тақиси билән америкида әркинлик сәпирини башлиған султан усманоф 25-өктәбир күни сәпәр үстидә радийомизни зиярәт қилди. У уйғур вә қазақ қериндашлириниң америкидики уйғурларға һәмдә уйғурларни қоллиғучи барлиқ кишиләргә йоллиған отлуқ саламлирини елип кәлгәнликини билдүрди. Бүгүн биз бу алаһидә меһман билән қизғин сөһбәттә болдуқ.

Султан усманоф 1976-йили алмутада туғулған болуп, униң ата-аниси илгири ғулҗидин қазақистанға көчүп чиққан уйғурлардин икән. Бәдән чениқтурушни адәт қилған султан усманоф буниңдин 10 йил аввал дуняни саяһәт қилиш, өзини чениқтуруш мәқситидә велисипитлик сәпәрни башлиған икән. У илгири қазақистан, қирғизистан қатарлиқ оттура асия дөләтлири, явропа әллири вә японийә болуп, җәмий 18 дөләтниң тағ-даванлирини велисипит билән айлинип чиққан. Бәзидә ялғуз, бәзидә өзигә охшаш сәйяһлар билән бирликтә кәзгән. У нөвәттә америка сәпирини ялғуз башлиған.

Униң алмутадики аяли вә 3 пәрзәнтиму униң велисипитлик сәпирини қоллап кәлгән икән. Бу нөвәт униң америкида әркинлик сәпиригә атлинидиғанлиқидин хәвәр тапқан алмутадики уйғурлар уни зор үмид вә тиләкләр билән узитип қойған.

Илгири у пәқәт дуняни көрүшни мәқсәт қилған болса, бу нөвәт у ай-юлтузлуқ шәрқий түркистан байриқини қадап, йол бойи уйғурларни тонуштуруп маңған. У бизниң сориған соалимизға төвәндикидәк җаваб бәрди:

- Һава совуп қалғиниға қаримай америкида әркинлик сәпирини башлишиңизда бирәр алаһидә мәқсәт барму?
- Биз алмутада туруп хитай һөкүмитиниң уйғур вә қазақ қериндашлиримизға қаттиқ зулум қиливатқинини аңлиған болсақму, һечнемә қилип берәлмидуқ. Уйғурларниң вәзийити әң еғир мәзгилләрдә америка уйғурларни әң күчлүк қоллиған вә қоллаватқан дөләт болуп қалди. Шу сәвәбтин мән әркинлик сәпирим арқилиқ америкиға тәшәккүрүмни билдүрүш билән бирликтә йәнә уйғурларға илһам бәрмәкчимән.

Султан әпәнди велисипитлик дуняни айлиниш җәрянида икки саәттә бир тохтап сәпирини давамлаштурған. Йүк-тақлири ичидики өзи қураштурғили болидиған чедири униң қоналғуси икән. У ню-йорктин вашингтонға кәлгүчә әнә ашу чедирда 4 йәрдә қонуп кәлгән.

- Велисипит билән дуняни айлиниш давамида сиз учриған әң зор қийинчилиқ вә риқабәт немә?
- Бу сәпәр инсандин җисманий қуввәттин башқа тәбиәткә җәң елан қилиштәк күчлүк бир ирадә вә роһни тәләп қилиду, әң зор риқабәт һаварайи, йәни ямғур вә шамал.

- Бу тәвәккүл сәпәрлириңиздин алған әң зор илһамиңиз немә?
- Дуняни айлиниш җәрянида нурғун дөләтләрни вә аҗайип тәбиәтни көрдүм, һәр хил рәңлик, һәр хил тиллиқ инсанларни учраттим, әң җиқ өгәнгиним инсанлиқ, маңа әң зор тәсир қалдурғини инсанлардики меһри-муһәббәт болди.

- Султан әпәнди, бу нөвәтлик сәпириңиздә қазақистан байриқидин башқа йәнә америка һәм шәрқий түркистан байриқиниму биллә елип меңипсиз, буниңдин немини ипадә қилмақчи болдиңиз?
- Биз әркинлик үчүн бирлишишимиз керәк. Мениңчә, инсанда пәқәт ирадә болидикән һәр иш мумкинчиликкә еришиду. Мән уйғурларға вә башқа инсанларға өзүмниң әмәлийитим билән шундақ сигнални бәрмәкчи.

Қазақистандин велисипитлик сәпирини башлиған султан әпәнди дуняни айлиниш әркинлик сәпириниң ахирқи қисмида хитайға кириш, болупму уйғурлар вәтинидики қәшқәр, турпан вә үрүмчини айлинип, ахирида ғулҗидики қорғас чеграси арқилиқ қазақистанға қайтип бериштәк йол-линийә пилани барлиқини баян қилди. У бу қанчә риқабәтлик болмисун, өзиниң чоқум бу сәпәрни пилани бойичә тамамлаш ирадисидин ваз кәчмәйдиғанлиқини билдүрди.

У бу сәпәрниң муһимлиқини “уйғурларниң һазирқи вәзийитидә сақлап турғили болмайду” дегән сөзләр билән ипадә қилди. Игилишимизчә, бир түркийә ширкитидә адвокатлиқ билән шуғуллиниватқан бу тәвәккүлчи америкидики әркинлик сәпирини ишқа ашуруш үчүн һәтта хизмитидин истепа берип йолға чиққан икән.

Америкидики әркинлик сәпиридә әң чоңқур дәриҗидә һес қилғанлирини “америка бәк чоң, бәк чоң икән” дәп тәсвирлигән бу хушхуй тәвәккүлчи йәнә “америкидики сәпиримдә әң җиқ көргиним буға-марал вә тийинлар болди” дәп чақчақ қилди.

Униң америкидики омумий сәпәр мусаписи 3500 километирдин ашидикән. Биз бу тәвәккүлчи уйғурға аманлиқ, униң әркинлик сәпиригә оңушлуқ тилидуқ.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.