Amérikaning “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” resmiy ijra qilinishqa bashlidi

Muxbirimiz erkin
2022.06.22
mejburiy-emgek-yalghan-chach-lager-1.jpg Uyghur rayonidiki xitay lagér tutqunlirining chachliri we yaki lagérdikilerni mejburiy emgekke sélish arqiliq ishlep chiqirilghan yalghan chach. 2020-Yili 1-iyul, nyu-york.
AP

Amérika prézidénti jow baydénning ötken yili 12-ayda imza qoyushi bilen resmiy qanun'gha aylan'ghan “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” 21-iyundin étibaren resmiy ijra qilinishqa bashlap, Uyghur élidin kelgen mehsulatlarning amérikagha kirishi resmiy cheklinishke bashlidi. Bu qanun'gha asasen Uyghur élide ishlepchiqirilip amérikagha import qilin'ghan mehsulatlargha qarita amérika tamozhnisida qattiq tekshürüsh yolgha qoyulup, import qilghuchilardin bu mehsulatlarning Uyghur mejburiy emgiki bilen chétishliqi yoqliqni “Qayil qilarliq deliller” bilen ispatlishi telep qilinidu.

Melum bolushiche, nöwette xitayning Uyghur élide ishlepchiqarghan paxta, pemidur we quyash énérgiye taxtisining asasliq matériyali bolghan kök tash, yeni polisilikon mehsulatliri amérika tamozhna da'irilirining “Nuqtiliq teqib qilish” nishanlirining biri iken. Bu qétimqi qanun Uyghur élide mejburiy emgekning chétilish kölimining intayin keng bolushi, uni tekshürüsh we perqlendürüshning müshküllüki, rayonda ishlepchiqirilghan her qandaq matériyal yaki mehsulatning mejburiy emgek bilen bulghinish xewpining mewjutluqini chiqishi qilghan. Shunga, amérika tamozhna da'iriliri shirketlerdin import mehsulatlirining kélish menbesige a'it “Éniq we qayil qilarliq deliller” bilen teminlishini telep qilidiken.

Nöwettiki mesile qanun ijra qilghuchi orunlarning bu qanunni konkrét qandaq ijra qilishida qaldi. Kishilik hoquq közitish teshkilatining éytishiche, ular bu qanunning qattiq ijra qilinishi, shundaqla uning bashqa döletlergimu ülge bolushini ümid qilidiken.

Xelq'ara kechürüm teshkilati xitay bölümining diréktori, doktor sofiye richardson 21-iyun bu heqtiki ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi: “Elwette, biz bu qanunning qattiq ijra qilinishini ümid qilimiz. Amérikaliqlar we dunya xitayning zulumdin qandaq pul tépiwatqanliqini tonup yétishi kérek. Bu xitayning hazirqidek qudretlik halgha kélishige yardem qilip, insaniyetke qarshi jinayet sadir qildi we uningdin qutulup ketmekchi boldi. Bu qanun amérika-xitay sodisidiki chong kashila”.

Sofiye richardsonning éytishiche, dunyaning ötken 30 yil jeryanida xitay shirketlirining herikitige köz yumushi netijiside ehwal hazirqidek intayin échinishliq derijige bérip yetken. Sofiye richardson: “Ötken 30 yil mabeynide xitaydiki shirketler bilen dunyaning her qaysi jayliridiki shirketler arisida nurghun soda boldi. ‛kishiler belkim mesile bardu, lékin bu bek murekkep, biz buni sürüshtürüp, bi'aram qilmayli‚ dégechke, mesile hazirqidek intayin échinishliq hem körünerlik halgha keldi. Mana hazir bu qanun bu ishni qiliwatidu. Burunla yolgha qoyulushqa tégishlik bolghan bu qanun we prinsiplar hazir shirketlerdin mejburiy emgekning parchisi emeslikini ispatlashni telep qilmaqta”.

Amérika tamozhna we chégra qoghdash idarisi ötken hepte “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” ni ijra qilishning konkrét qollanmisini élan qilip, shirketlerning import mehsulatlirining mejburiy emgekke chétilmighanliqini qandaq ispatlashning konkrét tepsilatlirini chüshendürgen. Qollanmida, paxta, pemidur, shundaqla quyash énérgiye taxtisining halqiliq matériyali bolghan köktash yeni polisilikon mehsulatlirini öz ichige alghan üch xil kotégoriyediki import mehsulatlirigha a'it tepsilatlar teminlen'gen. Lékin kishilik hoquq teshkilatlirining endishisini qozghawatqan mesile-shirketlerning Uyghur élide ishlepchiqirilghan mehsulatlarni 3-dölette pishshiqlap ishlep amérikagha import qilish, bu arqiliq amérika tamozhna organlirining nazaritidin atlap ötüsh éhtimalliqidur.

Amérikadiki “Bényamin l. In'gland birleshmisi” namliq qanuni meslihet shirkitining aliy derijilik adwokati jésika rifkinning éytishiche, bundaq bir éhtimalliq mewjut bolsimu, biraq amérika tamozhnisining buninggha taqabil turidighan méxanizmi bar iken. Jésika rifkin 21-iyun ziyaritimizni qobul qilghanda mundaq dédi: “Mehsulatni bashqa döletke yötkesh arqiliq malning kélish menbesini bashqa dölet qilip körsitip, u yerdin amérikagha yollash arqiliq mehsulatning kélish menbesini yoshurush éhtimalliqi mewjut. Biraq bu yerdiki yene bir éhtimalliq amérika tamozhnisining bu xil mehsulatlarni nishanliq éniqlaydighan méxanizmimu bar. Méningche, bumu amérika tamozhnisi diqqet qiliwatqan mesile.”

Uning éytishiche, eger bu qanun toluq ijra qilinsa, uning tesiri nahayiti chong bolidiken. Jésika rifkin mundaq deydu: “Chünki, ‛Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni‚ tamozhna we chégra qoghdash idarisining amérikagha kelgen mejburiy emgekke chétishliq mehsulatlarni tutup qélishini telep qilidu. Buning teminlesh zenjirige, mehsulatlarning amérikigha bazirigha kirishige kashilisi bolsimu, biraq bu qanchilik mehsulatning tutup qélinishigha munasiwetlik. Lékin bu qanun yézilghinidek ijra qilinsa, buning tesiri nahayiti keng bolidu. Bu xitaydin bashqa döletlerdin yollan'ghan mehsulatlarni qaplaydu”.

Lékin amérika Uyghur birleshmisining qarishiche, amérika tamozhna we chégra qoghdash idarisi mezkur qanunni ijra qilishta mejbur emgek mehsulatlirini tutup qélish bilen cheklinip qalmasliqi kérek iken. Mezkur teshkilatning re'isi elfidar éltebir 21-iyun ziyaritimizni qobul qilghanda, tamozhna da'irilirining bundaq shirketlerni jazalishini telep qildi. Uning éytishiche, amérika tamozhna we chégra qoghdash idarisi yene ijra'atida ochuq-ashkara bolushi, her ayda doklat teyyarlap, qanchilik mal tekshürüldi, qaysi shirketlerning méli toxtitildi, dégenlerni élan qilip turushi kérek iken.

Kishilik hoquq közitish teshkilatidiki sofiye richardsonning éytishiche, “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” ni ijra qilish jeryani mehsulatlarni bashqa dölette pishshiqlap ishlep amérikigha élip kirishtek murekkep xirislargha duch kelsimu, biraq ishlarning haman ashkarlinidighanliqini bildürdi. Sofiye richartson mundaq deydu: “Méningche buningdiki bezi murekkep qiyinchiliqlar belkim shirketlerning yérim pishshiqlap ishlen'gen mehsulatlarni Uyghur rayonigha ewetip pishshiqlap ishlepchiqirishi, andin bashqa bir jaygha ewetip, u yerdin amérikagha yollap, mehsulatning kélish menbesini qaymuqturushtur. Bu ehwalni qiyin bolsimu, biraq yenila biliwalghini bolidu”.

Kishilik hoquq teshkilatliridiki yene bir endishe bolsa amérika tamozhna we chégra qoghdash idarisining mezkur qanunni muwapiq ijra qilishta yéterlik adem küchining bar-yoqluqidur. Ötken ayda amérika awam palata ezasi jéyms mékgowérn bilen kéngesh palata ezasi jéf mérkléy awam palatasining ana weten xewpsizlik tewe komitéti bilen kéngesh palatasining xam chot komitétigha xet yézip, ularni tamozhna we chégra qoghdash idarisining mezkur qanunni ijra qilishigha 70 milyon dollar ajritishini telep qilghan. Melum bolushiche, awam palatasining ana weten xewpsizlik tewe komitéti buninggha hazirgha qeder jawab bermigen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.