Үрүмчи шәһири әйдизниң алдини елиш тоғрисида “12 - бәш йил” лиқ нишанини елан қилди

Уйғур аптоном районлуқ әйдиз кесәлликиниң алдини елиш, давалаш хизмәт комитети ишханисидин игилигән ахбарат материялиға асасланғанда, 1995 - йили тунҗи әйдиз кесәллик вируси билән юқумланғучи мәлум болғандин 2013 - йили 9 - айниң 30 - күнигә қәдәр, уйғур елидики 94 наһийә, шәһәр, райондики әйдиз кесәллик вируси билән юқумланғучи вә бимар 40122.

Мөлчәрдин қариғанда, аптоном районимиздики һаят юқумланғучи тәхминән 60 миң болуп сан җәһәттә мәмликәт бойичә 5 - орунда туриду, үрүмчи шәһири болса әйдиз ниспити әң көп, тарқилиши әң тез болуп келиватқан шәһәрдур. 2015 - Йилиниң ахириға барғанда, үрүмчидә йеңидин байқилидиған әйдиз бимариниң санини 2010 - йилидикидин % 25 азайтиш, әйдиз кесили билән өлүш нисбитини %30 гә чүшүрүш, әйдиз бимари санини 30 миң әтрапида контрол қилишни “үрүмчи шәһириниң әйдиз кесилиниң алдини елиш тоғрисидики “12 - бәш йил” лиқ нишани қилип бекиткән. Бу һәқтә мухбиримиз гүлчеһрә тәйярлиған мәлумат диққитиңизда болсун.

Ярп ториниң 26 - феврал үрүмчи шәһәрлик юқумлуқ кесәлликләрниң алдини елиш мәркизидин игилишичә, үрүмчи шәһиридә 1995 - йили байқиған әйдиз вируси билән юқумланғанларниң әһвалидин қариғанда, 2012 - йили 30 - сентәбиргичә,HIV билән юқумланған әйдиз бимариниң сани 11 миң 229 ға йәткән.

Нөвәттә. Пүтүн дуняда һәр күни 7000 дин артуқ адәм йеңидин HIV вируси билән юқумлинидиған болуп, хитай дунядики әйдиз бимарлириниң сани тез сүрәттә ешиватқан дөләтләрниң бири. Мутәхәссисләрниң мөлчәрлишичә, хитайда һазир бар болған әйдиз бимари 780 миң болуп, шинҗаң әйдиз бимарлириниң сани җәһәттә мәмликәт бойичә 5 - орунда туридикән.

Игилинишчә, аптоном районлуқ 6 - хәлқ дохтурханисиниң әйдиз кесилиниң алдини елиш вә давалаш мәркизи аптоном районимиз бойичә давалиниватқан әйдиз ағриқи әң көп дохтурхана икән. Бу дохтурханида 10 йилда 100 миң адәм (қетим) дин артуқ әйдиз ағриқи даваланған, йетип даваланған ағриқи 16 миңдин ашқан, һазир 180 дин артуқ әйдиз ағриқи шу дохтурханида йетип давалиниветипту. Аптоном районлуқ 6 - хәлқ дохтурханисиниң башлиқи ли миңниң тонуштурушичә, бу дохтурхана 2004 - йилидин башлап әйдиз кесилини килиникида давалашни қанат яйдуруп, аптоном районлуқ әйдиз кесилини давалаштики нуқтилиқ дохтурханиға айланған, бу дохтурхана аптоном районимиздики һәр дәриҗилик дохтурханилардин йөткәп келингән мурәккәп, қийин кесәллик вә хәтәрлик басқучиқа чүшүп қалғанларни давалаш вәзиписини үстигә елип кәлмәктә, дохтурханида давалинидиған ағриқларниң %60 и үрүмчилик икән.

Ярп ториниң хәвиридә аптоном районлуқ 6 - дохтурханиниң әйдиз кесәлликини давалаш мәркизи юқумлуқ кесәлликләр 3 - бөлүмидин мәсул врач халмурат абдусаламниң сөзини нәқил елишигә қариғанда, һазирғичә байқалған әйдиз бимарлирида көрүлидиған пурсәтлик кесәллик 36 - 37 хил. Бу дохтурханида давалиниватқанларниң бир қисми һәр қайси юртлардин давалитиш үчүн кәлгәнләр. Әң кичик бимар икки йерим, үч яш әтрапида, әң чоң яштикилири 76 - 77 яшта. Йеқинқи бәш - алтә йилдин буян, аилә аяллири, зәһәр чәкмигәнләр, нормал болмиған җинсий мунасивәт яки башқа йоллар арқилиқ әйдизни юқтурувалған бимарлири көпәйди. Бәш - алтә йилниң алдида, җинисдашларниң җинсий алақә қилмиши арқилиқ әйдиздин юқумланған бимарлар көрүлмигән, һазир һәр бир қәвәттә аздур - көптур бар.

Үрүмчи шәһәрлик юқумлуқ кесәлликләрниң алдини елиш мәркизи әйдиз кесилиниң алдини елиш бөлүминиң мудири җаң мәнниң үрүмчи кәчлик гезити мухбириға ейтишичә, тубйеркулюз кесилиниң юқум әһвали әйдиз кесилиниң алдини елиш хизмити вәзийитини җиддийләштүрүвәткән болуп, юқумланғучи бимарларни башқуруш хизмити қийинға чүшкән, юқумланғучилар кәйни - кәйнидин кесәллик пәйда қилиш мәзгилигә киргән, әйдиз бимарлириниң сани ешип, қаза қилғанларниң саниму ешишқа башлиған.

Дуня сәһийә тәшкилати 2011 - йилидин 2015 - йилиғичә болған бәш йилда “дуня әйдиз күни”ниң баш темисини “нөл болушни әмәлгә ашуруш - әйдиз кесәллик вируси билән йеңидин байқалған юқумлиниш нөл болуш, кәмситиш нөл болуш вә әйдиз кесәллики билән мунасивәтлик өлүш нөл болуш” қилип бекиткән иди.Бу йил “дуня әйдиз күни” йетип келиш алдида, үрүмчи шәһири 2015 - йилиниң ахириға барғанда, үрүмчидә йеңидин байқилидиған әйдиз бимариниң санини 2010 - йилидикидин % 25 азайтиш, әйдиз кесили билән өлүш нисбитини %30 гә чүшүрүш, әйдиз бимари санини 30 миң әтрапида контрол қилишни үрүмчи шәһириниң әйдиз кесилиниң алдини елиш тоғрисидики “12 - бәш йил” лиқ нишани пиланиға киргүзгән. Пиланда сәккиз түрлүк конкрет көрсәткүч оттуриға қоюлған болуп, униңда әйдиз кесилиниң алдини елиш, давалаш, хәтәрлик қилмишларниң алдини елиш, көңүл бөлүш хизмити қатарлиқ мәзмунлар бар икән. Пүтүн шәһәрдики 1 - дәриҗиликтин юқири дохтурхана һәмдә мәһәллә сәһийә мулазимәт мәркизи, йеза - базар сәһийә тармақлири әйдиз кесилиниң алдини елиш, тәкшүрүш иқтидарини өстүрүш қатарлиқларни күчәйтип, меһманхана қатарлиқ аммиви сорунларға гандон қоюши керәк.

Дөләт дәриҗилик, аптоном район дәриҗилик әйдиз юқум әһвалини назарәт қилиш, тәкшүрүш нуқтисидин 100 и бар болуп, уйғур елида әйдиз кесәлликиниң алдини елиш, давалаш хизмитидә “балдур байқаш, балдур башқуруш вә балдур давалаш”қа нисбәтән асас селинған. Буларниң уйғур аптоном райондики әйдиз вируси билән юқумлиниш алаһидилики тоғрисидики йәкүни : биринчидин, юқумлиниш әһвали ниспий муқим, ешиш сүритидә астилишиш көрүлгән, айрим районларда юқумлиниш әһвали нисбәтән еғир; иккинчидин, бурун юқумланғучилар кесәллик қозғилиш басқучиға киргәчкә, өлгәнләр санида өрләш әһвали көрүлгән; үчинчидин, җинсий мунасивәт арқилиқ юқтуруш ишпирисни ортақ ишлитишниң орнини бесип, асаслиқ тарқилиш шәкли болған, зәһәр чәккүчиләр арисида йеңидин байқалған юқумлиниш нисбити төвәнләп, әр җинисдашлар оттурисидики җинсий учришиш арқилиқ юқумланғучилар саниниң ешиш сүрити ниспий тез болған.

Уйғур елида тунҗи қетим қурулған шундақла хитайда аз санлиқ милләт тилидики әң бурун қурулған зәһәр чәкләш, әйдиздин мудапиәлиниш тори - “шинҗаң ярп зәһәр чәкләш, әйдиздин мудапиәлиниш тори” дин султан мәқсәтниң баян қилишичә, бу тор қурулған йәттә йилдин бери 16 яшлиқ балилардин 60 яштин ашқан чоң яшлиқларғичә тор учури яки телефон алақиси арқилиқ, “әйдиз вируси билән юқумлинип қаптимән, қандақ юқумланғанлиқимни билмәймән, қандақ қилимән, нәгә баримән, қандақ тәкшүртимән” дегәндәк инкасларни қалдурған; башқиларға ибрәт болсун үчүн өз бешидин өткән кәчүрмишлирини мәхсус тема яки инкас шәклидә тор мунбиригә йоллайдиғанларму учриған; һәтта, өзиниң әйдиз бимари икәнликини, мувапиқ җора тепишни үмид қилип мәслиһәт сорайдиғанларму болған.

Ярп ториниң қурғучиси, зәһәрлик чекимликләрниң алдини елиш мутәхәссиси әхмәт қурбан “тордашларни бу һәқтики чәтәл, елимиз вә аптоном районимиздики әң йеңи учурлардин, пайдилиқ сиясәтләрдин хәвәрдар қилип, мәслиһәт берип туруватимиз, шундақтиму юқуватиду, юқтуруватиду. Биз топлиған нурғун инкаслардин қариғандиму районимиз кишилириниң әйдиз вирусидин юқумлинишқа қарита йәнила “саватсиз” икәнликини көрситип турупту. Муһими кишиләрдә өзи алдини алалайдиған қиммәт еңи, әхлақ еңи, сағламлиқ еңи йетәрлик болған болса, омумән аңлиқлиқ иҗтимаий омумийлиққа айлиналиған болса яхши болатти” дегән пикирини оттуриға қойди.

Мунасивәтлик матирияллардин көрүп туруптимиз, әйдиз вируси һазир адәттики кишиләр топиға тарқилишқа йүзләнди. Бир җәмийәттә кесәлниң тарқилиш нисбити қанчә юқири болса юқумлиниш еһтималиму шунчә юқири болиду. Кесәлни тизгинләш, алдини елиш пәқәт мунасивәтлик саһә вә хадимларниңла мәсулийити әмәс. Һәр инсанниң баш тартип болалмайдиған мәсулийтимиз бар, әлвәттә. Барлиқ аңлиғучилиримизға шуни тәвсийә қилимизки, тездин һәрикәткә келиң. Башқа тор бәтләрдә болсун, реал турмушта болсун, әйдиз һәққидики чүшәнчилириңизни кәң тәшвиқ қилиң, йолдин азған тонуш - билишлириңизни яхши йолға йитәкләң, есиңиздә болсун, бу йәнила өзиңиз үчүндур.