“Yéngi sakarya” tor gézitide “Yétim sherqiy türkistan” mawzuluq obzor élan qilindi

Ixtiyariy muxbirimiz erkin tarim
2017.07.25
misir-uyghur-turkiye-obzor.jpg Obzorchi osman qaragüzel ependi “Yéngi sakarya” tor gézitide élan qilghan “Yétim sherqiy türkistan” mawzuluq obzori. 2017-Yili 23-iyul. (Shu torbettin süretke élin'ghan.)
Photo: RFA

7-Ayning béshida misirdiki Uyghur oqughuchilarning tutqun qilinishi bilen birlikte türkiyede Uyghurlar toghrisida xewer we obzorlar élan qilinishqa bashlidi.

Obzorchi osman qaragüzel ependi yazghan “Yétim sherqiy türkistan” mawzuluq obzor 23-iyul küni “Yéngi sakarya” tor gézitide élan qilindi. Obzor mundaq bashlinidu: “Türkchide dadisi yoq balini yétim, anisi yoq balini öksiz deymiz. Her ikkilisidin mehrum bolghan qedim bir wetinimiz bar, uning ismi sherqiy türkistan. Musulman Uyghurlarning esir we derd-elem bilen tolghan diyari”.

U, obzorida Uyghur diyari toghrisida melumat bérip mundaq dep yazidu: “Türkiyedin ikki hesse chongluqta zémini bar bolghan bu yaridar weten 1884-yilidin béri xitayning ishghali astida bolup, insaniyet tarixidiki eng éghir zulum izchil halda dawamlashmaqta. Uyghur qérindashlirimizning kürishimu üzülmey dawamlashmaqta”.

Osman qaragüzel ependi Uyghurlarning küreshler netijiside 1933-yili sherqiy türkistan islam jumhuriyiti, 1944-yili sherqiy türkistan jumhuriyitini qurghanliqini, emma bularning ömrining uzun bolmighanliqini bayan qilghan.

Osman qaragüzel ependi obzorida 1949-yilidin kéyin eysa yüsüp aliptékin bashchiliqida bir qisim Uyghurlarning türkiyeni merkez qilghan halda mezkur dewani élip barghanliqini, epsuski yéqinqi yillarda bu dewaning türkiyening kün tertipidin chüshüp qéliwatqanliqini bayan qilghan.

“Yéngi sakarya” tor gézitidiki “Yétim sherqiy türkistan” mawzuluq obzorda türkiye hökümiti ézilgen sherqiy türkistan xelqini untup qalghan teqdirdimu türkiyediki ammiwi teshkilatlar, ammiwi axbaratlar we türk xelqining untumasliqi kérekliki, Uyghurlarning bügünki tragédiyesini dunya jama'etchilikige anglitishi kérekliki tekitlen'gen.

Obzorchi osman qaragüzel ependi obzorida xitayning Uyghurlarning tilini, dinini, örp-adetlirini cheklesh arqiliq Uyghursiz sherqiy türkistan berpa qilishqa tirishiwatqanliqini ilgiri sürgen.

U, obzorida türkiyede sel qariliwatqan “Sherqiy türkistan dewasini türkiyening 81 wilayitide kün tertipke élip kélishning zörür ikenliki, Uyghurlarning peryadigha qulaq sélish kérekliki, bu mesilisining türk jama'etchilikige we dunyagha anglitishning shert ikenliki” qatarliqlarni otturigha qoyghan.

Sherqiy türkistan wexpining sabiq re'isi xemit göktürk ependi osman qaragüzel yazghan obzorgha yuqiri baha berdi.

Xemit göktürk ependi misirdiki Uyghur oqughuchilarning tutup kétilishi toghrisidiki xewerlerning türkiyede Uyghur mesilisi yene bir qétim kün tertipke élip kelgenlikini otturigha qoydi.

“www.gazete2023.com” tor gézitide “Misirda Uyghurlargha élip bérilghan bésim uchigha chiqti” mawzuluq maqale élan qilindi. Maqalide xitayning telipige bina'en misir hökümitining Uyghur oqughuchilarni qolgha élishining qanun'gha xilap ikenliki otturigha qoyulupla qalmastin, belki oqughuchilarning hazirqi ehwali toghrisidimu melumat bérilgen.

Qehramanmarash sütchi imam uniwérsitéti diniy ilimler fakultéti oqutquchisi doktor alimjan boghda ependi misirda tutup kétilgen Uyghur oqughuchilar toghrisida türkiyede köp xewerning élan qilin'ghanliqini, buning Uyghur mesilining türkiyede yene bir qétim küntertipke kélishige seweb bolghanliqini bayan qildi.

Biz igiligen melumatlargha asaslan'ghanda bu ay ichide türk axbarat wasitiliride Uyghurlar toghrisida köp xewer we obzor élan qilin'ghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.