Üch aka-uka Uyghur yette yildin biri jammu-keshmir türmiside yatmaqta

Muxbirimiz nur'iman
2020.05.05
hindistan-keshmir-turme.jpg Keshmirdiki séntral(Central) türmisidin körünüsh. 2019-Yili 20-séntebir, hindistan.
AP

Hindistanda chiqidighan “Sim” gézitining xewirige asaslan'ghanda 2013‏-yili 6-ayda ladaq yoli arqiliq hindistanning jammu-keshmir rayonigha qéchip chiqqan adil tursun, abduxaliq tursun we abdusalam tursun isimlik üch neper aka-uka hazirghiche jammu-keshmirdiki bir türmide yatmaqtiken.

Bu üch neper aka-uka Uyghurning délosini qaytidin xelq'araning diqqitige sun'ghan hindistanliq muxbir ömer meqbul ziyaritimizni qobul qilip, bu déloda gerche héchqandaq ilgirilesh bolmighan bolsimu, emma munasiwetlik orunlarning bu mesilige choqum köngül bölüshi kéreklikini éytti. U mundaq dédi: “Ularning gunahi néme? 7 yildin béri künning sériqini körmey turuwatidu. Bu mesilige choqum köngül bölüshimiz kérek.”

Yéngi délhi uniwérsitéti siyasiy penler institutining oqughuchisi pirizade mehbub jammu-keshmirde tutup turuluwatqan Uyghurlargha dostliri arqiliq maddiy yardem qilghanlarning biri iken. U bu üch aka-uka Uyghurning ehwali heqqide ziyaritimizni qobul qilip, mundaq dédi: “Bu ücheylen urduche yaki in'glizche bilmeydu, yénida pulimu yoq. Shunga ashu türmide yétiwatqan musulman qérindashlar az-tola yardem qilidiken. Men bir dostum arqiliq pul yardem qildim, bu bek az bolsimu, emma tamiqigha, we kiyim-kéchikige yétidu. Ularning türmide qiyin-qistaqqa uchrighanliqini angliduq.”

Radiyomizning 2016-yili 30-séntebir bergen xewirige asaslan'ghanda, bu üch aka-uka Uyghurning jaza mudditi 2015‏-yili 1‏-ayda toshqan. Emma hindistan qanunigha ular asasen dawamliq tutup turulghan iken. Ular jammu-keshmir shtatining jem'iyet bixeterliki qanunidiki chégradin qanunsiz kirgen chet'elliklerni öz dölitige qayturulghiche dawamliq nezerbend qilish körsetmisi boyiche tutup turulmaqtiken. Ular jammu-keshmir yuqiri sotigha siyasiy panahliq erzi sun'ghan iken.

Dunya Uyghur qurultiyi we Uyghur kishilik hoquq qurulushining xadimliri bu üch aka-uka Uyghurning mesilisige öz waqtidin bashlapla yéqindin köngül bölüp kelgenlikini tilgha aldi. Uyghur kishilik hoquqi qurulushining diréktori ömer qanat ependi bu heqte mundaq dédi: “Öz waqtida bu ücheylenning ehwalidin xewer tapqan iduq. Hindistandiki munasiwetlik orunlar bilen körüshtuq. U balilarning xitaygha qayturulmaydighanliqi heqqide xewer alghan iduq, uningdin kéyinki ehwalini sürüshtürmeptuq.”

Hindistanda turushluq nadir eli ependi bu üch aka-uka Uyghurning hazirmu jammu-keshmir rayonidiki sintir dep atilidighan bir türmide ikenlikini delillidi. Uning déyishiche yéqinda sot échilishi mumkin iken. Keshmir rayoni nahayiti sezgür rayon bolghachqa uning 2013-yilidin béri ashu tutup turuluwatqan Uyghurlar heqqide xewiri bolsimu, emma özi biwasite bérip ularni yoqlap, ehwalini igilesh imkaniyiti bolmighan iken. Peqet jammu-keshmir rayonidiki yerlik hökümet da'iriliridin téléfon arqiliq ularning ehwalini uqup turghan iken.

Dunya Uyghur qurultiyi muhajirlar komitétining mudiri memet toxti ependi qurultayning yillardin béri muhajirettiki Uyghurlarning köchmenlik mesiliside qilghan xizmetlirini mu'eyyenleshtürüsh bilen bir waqitta bu üch aka-ukining mesilisige yéqindin köngül bölidighanliqini éytti. U mundaq dédi: “Hindistandiki munasiwetlik orunlar bilen körüshüp, qérindashlirimizni üchinchi bir bixeter döletke orunlashturushqa tirishiwatimiz.”

Radiyomiz bu heqte hindistanning amérikada turushluq elchixanisi bilen birleshken döletler teshkilati musapirlar aliy komissarining pikrini élishqa tirishqan bolsaqmu, emma élxet arqiliq sorighan so'allirimizgha jawab qayturmidi. Bu heqte urghan téléfonlirimizmu ulanmidi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.