Nensiy pélusi: ularning Uyghurlargha yürgüzüwatqini medeniyetlik insan qilidighan ish emes

Amérika dölet mejliside “Tyen'enmén weqesi” ning 30 yilliqi munasiwiti bilen ötküzülgen guwahliq bérish yighinida jeymis mikgowérn ependi söz qilmaqta. 2019-Yili 4-iyun, washin'gton.

4-Iyun amérika dölet mejliside “Tyen'enmén weqesi” ning 30 yilliqi munasiwiti bilen chaqirilghan guwahliq bérish yighini esnasida ziyaritimizni qobul qilghan amérika awam palatasi re'isi nensiy pélusi qatarliq nopuzluq erbablar pütün dunyani Uyghur mesilisige köngül bölüshke chaqiridi. Undaqta, ular yene Uyghurlar heqqide némilerni dédi?

“Tyen'enménning 30- yili: xitaydiki basturushning tedrijiy tereqqiyatini qayta bahalash” namliq guwahliq bérish yighinida xitayning nöwette Uyghurlargha yürgüzüwatqan zulum siyasiti heqqidiki bayanlar alahide köp salmaqni igilidi. Bular yighin riyasetchisi jeymis mikgowérn, kéngesh palatasi ezasi marko robiyo we tomas so'uzi, awam palatasi ezasi kristofér simit qatarliqlarning bayanlirida arqa arqidin otturigha qoyuldi.

Bu yighin'gha awam palatasining re'isi, amérika siyasiy sehnisidiki 3- nomurluq shexs nensiy pélusi xanimmu guwahliq bergüchi süpitide qatnashqa idi. Umu öz bayanlirida xitayning Uyghurlargha qaratqan basturush siyasetlirini tilgha élip ötti.

Biz yighin esnasida nensiy pélusi xanim we jeymis mikgowérn ependilerni ayrim-ayrim ziyaret qilip, ularning Uyghurlarning nöwettiki weziyiti we “Uyghur kishilik hoquq siyasiti qanuni” heqqidiki qarashlirini soriduq.

Töwende bu heqtiki söhbetning mezmuni diqqitinglargha sunimiz.

Nensiy pélusi: bu bekmu qayghuluq ish

Nensiy pélusi xanim “Tyen'enmén weqesining 30 - yilliqi xatiriliniwatqan minutlarda xitay 1 din 3 milyon'ghiche Uyghur we bashqa türkiy musulmanlarni lagérlargha qamidi, bu heqte qandaq sözliringiz bar?” dégen so'allirimizgha mundaq jawab berdi:

“Bu bekmu qayghuluq ish. Men dunyaning bashqa jayliridikilernimu xitayda tutqun qilin'ghan musulmanlar üchün otturigha chiqishqa chaqirimen. Biz pütün dunya miqyasidiki xristi'an, yehudiy, musulman we hindilarning diniy erkinlikning hörmet qilinishini tekitlep kelduq. Ularning Uyghurlargha yürgüzüwatqini, yeni milyonlighan ademni étiqadi seweblik türmige tashlash herqandaq bir medeniyetlik insan qilidighan ish emes.”

Nensiy pélusi: u yerde yüz bériwatqan ghayet zor adaletsizlik tüpeyli biz bu qanunning maqullinishi üchün heriket qiliwatimiz

U, “Siz qollighan ‛Uyghur kishilik hoquq siyasiti qanuni‚ ning nöwettiki tereqqiyati qandaq boldi?” dégen so'alimizgha jawab berdi.

U mundaq dédi: “Elwette, bu qanunning hazirqi ehwalini bilmeymen, emma biz ijabiy yölinishke qarap kétip barimiz. Bu qanunining pat-arida maqullinidighan yaki maqullanmaydighanliqini bilmeymen, emma uning maqullinishi hemmimizning arzusi. U yerde yüz bériwatqan ghayet zor adaletsizlik tüpeyli biz bu qanunning maqullinishi üchün heriket qiliwatimiz.

U, “Hökümetke deydighan qandaq sözliringiz bar?” dégen so'allirimizgha mundaq jawab berdi:
“Méning deydighanlirim ezeldin oxshash. Xitay we amérikining munasiwiti yaxshi bolushi kérek. Emma, bu xitayning kishilik hoquq depsendichilikini nezerdin saqit qilish dégenlik emes.”

Jeymis mikgowérn: bu qanunning maqullinishi méning ümidim

Biz yene Uyghurlarning weziyiti heqqide dölet mejlisi ezasi massachuséts shtatining démokratlar partiyesidin bolghan ezasi jeymis mikgowérn ependimni ziyaret qilduq.

U“Uyghur kishilik hoquq siyasiti qanuni” ning nöwettiki tereqqiyati heqqidiki so'alimizgha jawab bérip mundaq dédi: “Bu qanunning maqullinishi méning ümidim, hetta pat arida maqullan'ghanliqini körüsh méning arzuyum. Bir buning üchün heriket qiliwatimiz.”

Jeymis mikgowérn: öltürüshlerge xatime bérilishi lazim

Biz uningdin, “Roza héytning birinchi küni sizning xitayning Uyghurlargha qiliwatqan mu'amilisige qarshi ün chiqarmighan musulman dunyasigha deydighan qandaq sözliringiz bar.” dégen so'allirimizgha jawab bergen jeymis mikgowérn öltürüshler we jazalashlarning toxtitilishini telep qildi.
U mundaq dédi: “Biz bu guwahliq bérish yighinidimu Uyghurlarni köp tilgha alduq. Biz xitayning Uyghurlargha qiliwatqanliridin tolimu endishilinimiz. Uyghurlarning béshigha kelgini bekmu qebih. Dunya hazir buningdin xewerdar, ular jaza lagérlirini, jazalashlarning hemmisini bilidu. Türmige tashlashlar, öltürüshlerge xatime bérilishi lazim.”

U yene mundaq dédi: “Bu heqte sözleshni izchil dawam qilimiz, Uyghurlarning hörmet qilinish heqqi bar. Bizning awazimizni héchkim bésiqturalmaydu.”

Jeymis mikgowérn: biz Uyghurlarning heq-hoquqliri üchün küreshchi qiliwatqanlar bilen bir septe

Bizning xitay pa'aliyetchi we xitay tilliq axbaratlarning Uyghur mesilisini anche köp tilgha almasliqidiki sewebler heqqide sorighan so'alimizgha jawab bergen jeymis mikgowérn özining Uyghurlarning heq-hoquqliri üchün küresh qiliwatqanlar bilen bir septe ikenlikni bildürdi.

U mundaq dédi: “Biz Uyghur mesilisi heqqide tashqi munasiwetler komitéti we lentos kishilik hoquq kömetti bilen hemkarliship bir nechche qétim guwahliqi bérish yighinlirini ötküzduq.

Nöwette köpligen dölet mejilisi ezaliri Uyghurlarning neqeder muhim bolghanliqini bildu dep qaraymen. Bular tibetler we xitaydiki kishilik hoquqliri depsende qiliniwatqan barliq insanlarni öz ichige alidu. Biz Uyghurlarning heq-hoquqliri üchün küresh qiliwatqanlar bilen bir septe.”