Өмәрҗан һәмдул: “акамни ‛һәшәмәтчиликтин чәкләш‚ һөкүмнамиси сирлиқ вә әндишилинәрлик”

Мухбиримиз шөһрәт һошур
2020.04.15
rozi-haji-hemdul-karxanichi-bina.jpg “шинҗаң рози һаҗи сода чәклик ширкити” бинасиниң модели.
RFA/Gülchéhre

Шинҗаң рози һаҗи сода ширкитиниң ака-ука саһиблири рози һәмдул билән мәмәт абдулниң түркийәдики иниси өмәрҗан һәмдул йеқинда хитай сот органлириниң тор архиплиридин акиси мәмәт һәмдулниң “һәшәмәтчилик (юқири истемал) тин чәкләнгәнлики” һәққидә бир һөкүмнамә учратқан. Һөкүмнамидә җазаниң сиртта иҗра қилинидиғанлиқи ишарәтләнгән һәм мәзкур һөкүм чиққили 3 һәптә болған болсиму, әмма өмәрҗан һәмдул акисиниң аилисигә қайтқанлиқи һәққидә һечқандақ учур алалмиған. Мухбиримизниң ениқлашлири давамидиму алақидар хадимлар вә кишиләр мәмәт һәмдулниң әһвали һәққидә һечқандақ мәлумат берәлмиди. Өмәрҗан һәмдул бу сирлиқ һөкүм сәвәблик акисиниң тәқдиридин әндишә қилмақта.

Өмәрҗан һәмдул йеқинда тор архиплиридин акиси мәмәт һәмдул һәққидә бир һөкүмнамә учратқан. “һәшәмәтчилик (юқири сәвийәдики истемал) тин чәкләш буйруқи” намидики бу һөкүмнамә “җуңго қанун иҗраатлири учурлири” намидики тор бәттә елан қилинған. Бу йил 3‏-айниң 24‏-күни чиқирилған бу һөкүмдә мәһкумниң һава вә деңиз сәпиригә чиқишқа болмайдиғанлиқи, алий дәриҗилик машинаға олтуруш вә алий меһманханиларда йетишқа болмайдиғанлиқи шундақла муқим мүлүк сетивелишиға йол қоюлмайдиғанлиқи буйрулған.

Өмәрҗан һәмдул һөкүмнамидики бу мәзмунлардин мәмәт һәмдулниң мәлум бир җазаға учриғанлиқи вә җазаниң сиртта иҗра қилинидиғанлиқини пәрәз қилған вә акиси билән әмдиликтә телефонда болсиму бир көрүшүш мумкинчиликини күткән. Лекин һөкүм чиққили бүгүн дәл 22 күн болған болсиму, у акисиниң өйигә қайтқанлиқи һәққидә һечқандақ учур алалмиған. Корладики алақидар хадимлар мәмәт һәмдулниң делоси һәққидә пүтүнләй хәвири йоқлуқини баян қилди.

Қәйт қилинишичә, мәмәт һәмдул үстидики “һәшәмәтчиликтин чәкләш” һөкүми корла шәһәрлик сот мәһкимиси тәрипидин чиқирилған. Әмма бу соттики хадимларму мәзкур һөкүм вә мәмәт һәмдулниң қоюветилгәнлики һәққидә учур берәлмиди.

“бәйду” учур амбирида тонуштурулушичә, “һәшәмәтчиликтин чәкләш” бәлгилимиси хитайда адәттә бир тәрәп қилиш қийин болған делолар үчүн 2010‏-йили түзүлгән вә 2015‏-йилдин башлап иҗра қилинишқа башлиған. Мәлум болушичә, бу пәқәт парихор әмәлдар вә қәрздар ширкәт хоҗайинлирини җазаланғандин кейинму дөләтниң мал-мүлкини бузуп-чечишиниң алдини елиш үчүн түзүлгән икән.

Икки акисиниң аз дегән 100 милйон долларлиқ мәблиғи барлиқи, диний етиқадлири сәвәблик банкидин қәрз елип бақмиғанлиқини илгири сүргән өмәрҗан һәмдул мәзкур һөкүмни аилисигә тәвә мал-мүлүкниң мусадирә қилғанлиқиниң яки уни мусадирә қилишқа урунушниң ишарити дәп қарайдикән.

Телефонимизни қобул қилған корладики “террорлуқниң алдини елиш ишханиси” ниң бир хадимиму мәмәт һәмдул үстидин чиқирилған мәзкур һөкүмдин хәвәрсизликини баян қилди.

Муһаҗирәттики уйғур көзәткүчиләр илгирики зиярәтлиримиз давамида хитай даирилириниң уйғур районида лагерларни идарә қилишта малийә чиқиминиң зор бир қисмини йәрлик һөкүмәтләргә артқанлиқи, уйғур райондики даириләрниң бу чиқимни бир тәрәп қилишта уйғур сода-карханичиларни тутқун қилиш вә уларниң мал-мүлкини мусадирә қилиш билән һәл қилғанлиқини илгири сүргән иди. Канадалиқ лагер тәтқиқатчиси шавн җаң тәрипидин ашкариланған бир лагер қурулуши тохтамнамисидиму қурулуш чиқимини наһийәлик һөкүмәтниң үстигә алидиғанлиқи қәйт қилинған иди.

Мәлум болушичә, корлада “чиланбағ сарийи” намидики 33 қәвәтлик икки бина қәд көтүрүп узун өтмәй бу һәйвәтлик бинаниң саһиплири рози һәмдул билән мәмәт һәмдул тутқун қилинған. Содидики маһирлиқи вә тәқвалиқи билән тонулған бу ака-укилар һәққидә илгири 25 йил вә 15 йиллиқтин кесилгәнлики һәққидә учурлар тарқалған иди.

Өмәрҗан һәмдул икки акисиниң тәқдири һәққидә чиқиватқан бир-биридин пәрқлиқ бу учурлар һәққидә түркийәдики хитай әлчихана хадимлиридинму бир изаһатқа еришәлмигән. У нөвәттә икки акисиниң саламәтлик әһвалидин, болупму мәмәт һәмдулниң бихәтәрликидин әндишә қилмақта.

Телефонимизни қобул қилған вә бурун мәмәт һәмдулниң делосиға қол тиққанлиқи илгири сүрүлгән бир сақчи хадимиму мәмәт һәмдулниң қоюп берилгәнлики учуридин хәвәрсизликини ейтти.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.