Uyghurbiz torining yéziq tehriri perhat xalmurat qoyup bérildi

Uyghur biz torining 28 - séntebirdiki xewiride tor békitining yéziq tehriri, merkiziy milletler uniwérsitéti magéstir aspranti perhat xalmuratning 28 - séntebir küni seher sa'et 12 de, istanbulgha méngish sepiride béyjing ayrodromida tutup kitilgenliki xewer qilin'ghan idi.

Etisi 29 - séntebir küni Uyghurbiz torida yene perhat xalmuratning saqchilar teripidin 16 sa'et tutup turulghan mezgildiki kechmishliri élan qilindi.

Undaqta perhat xalmurat kimlerning telipi bilen qolgha élindi we qandaq shara'it astida da'iriler uni qoyup berdi? bügün Uyghurbiz torining sahibi musteqil tetqiqatchi ilham toxti ependi we perhat xalmurat radi'omiz Uyghur bölümining ziyaritini qobul qilip, béyjingdiki ey wéywéy, wo'ésér, wang lishung qatarliq ziyaliylar we adwokatlarning tirishchanliqi netijiside, da'irilerning 16 sa'ettin kéyin, perhat xalmuratni qoyup bergenlikini bildürdi.

Shenbe küni béyjing ayrodromida saqchilar teripidin tutup kitilip, 16 sa'ettin kéyin qoyup bérilgen Uyghurbiz torining yéziq tehriri perhat xalmurat we yéqindin buyan yene nazaret astigha élin'ghan musteqil tetqiqatchi ilham toxti ependiler 30 - séntebir küni radi'omiz ziyaritini qobul qildi.

Perhat xalmurat tutqun qilin'ghan 16 sa'et ichidiki ehwallarni bayan qildi.

Perhat xalmurat bayanida, da'irilerdin néme üchün tutqun qilin'ghanliqini sorighinida, da'irilerning uni tutqun qilish sewebini izahlimighanliqini, emma özining uni tutush buyruqida “Qéchishqa urun'ghan” dégen xet yézilghanliqini körginide étiraz bildürgenlikini bayan qildi.

Perhat xalmurat:“Men qolgha élin'ghandin kéyin, saqchilargha özümning qanun'gha xilap héchqandaq ish qilmighanliqimni, gunahsiz ikenlikimni qayta - qayta eskerttim. Emma béyjing saqchiliri méning néme üchün tutqun qilin'ghanliqimni izahlap bérelmidi. Méni tutqun qilish buyruqida tamgha yoq iken hem uningda tutqun qilinish sewebi “Qéchishqa urun'ghan” dep yéziliptu. Men bu ishqa étiraz bildürdim.”

U yene özining qoyup bérilishide tirishchanliq körsetken ilham toxti, ey wéy wéy qatarliq ziyaliylargha we béyjingdiki kishilik hoquq adwokatlirigha rehmitini bildürdi.

Perhat xalmurat:“Saqchilar méni élip mangghan chaghda men qiz dostum arqiliq bu ishni ilham toxti mu'ellimge xewer qilghuzdum. Ilham toxti mu'ellim we béyjingdiki ey wéywéy,wang lishung qatarliq köpligen ziyaliylar, adwokatlarning tirishchanliqi we chaqiriqi bilen 16 sa'ettin kéyin erkinlikke érishtim. Aldi bilen méni qoyup bérishke chaqiriq qilghan we bu yolda tirishqan barliq dostlargha rehmet éytimen!” dédi.

Ilham toxti ependi, perhat xalmuratning béyjing saqchiliri teripidin 16 sa'et tutup turulghandin kéyin, Uyghur rayonidin kelgen saqchilargha tapshurup bérilmey qoyup bérilishidiki seweb heqqide toxtaldi.

Ilham toxti: “Shinjangdin kelgen saqchilar perhat xalmuratni néme üchün tutqun qilghanliqini démeptu, peqet uningdin bashqilarning ehwalini sorash üchün, uni istanbul sepiridin tosup qalghanliqini bildürüptu. Méningche, béyjing saqchiliri perhat xalmuratni shinjangning telipi bilen tutup qalghan, emma béyjing da'irilirining perhatni shinjang saqchilirigha tapshurup bermey qoyup bérishi, belkim shinjangning xalighanche adem tutushini xalimighanliqidin bolsa kérek. Lékin biz bu ishning qandaq bolghanliqini (yeni perhatning néme sewebtin tutulghanliqini we yene nbme sewebtin qoyup bérilgenligini) uqmiduq” dédi.

Ilham toxti, perhatning béyjing ayrodromida tutulghanliq xewiri tarqalghandin kéyin, byyjingdiki ziyaliylardin ey wéywéy, wo'ésér, wang lishung qatarliqlarning twitér qatarliq ammiwi alaqe torida chaqiriq qilishi, kishilik hoquq adwokatlirining zor tirishchanliq körsetkenliki netijiside shundaqla séstima ichidimu bu xil tutqun qilishning aqiwiti junggogha paydisiz bolidighanliqini hés qilghanlar bolghini üchün perhatning qoyup bérilgenlikini bildürdi.

Uyghurbiz torining 28 - séntebir küni élan qilghan xewiride, perhat xalmuratning tutqun qilin'ghanliqi xewer qilinip töwendikidek bayanlar bérilgen édi:

“9 - Ayning 28 - küni kéche sa'et 12:00 de, merkiziy milletler uniwérsitéti milletshunasliq, jem'iyetshunasliq inistitotining 2013 - yilliq insanshunasliq kespi magéstir aspiranti, u'ighurbiz torining yéziq tehriri perhat xalmurat türkiyege oqushqa méngish aldida, béyjing paytext ayrodromi t 3 - awi'atsiye zalida saqchilar teripidin qolgha élin'ghan. Weqe yüz bergendin kéyin, perhatning yürgen qizi merkiziy milletler uniwérsitéti oqutquchisi ilham toxtigha téléfon birip, perhatning Uyghur aptonom rayoni saqchiliri teripidin qolgha élin'ghanliqini éytqan. Paytext ayrodromigha perhatni uzitish üchün chiqqan qiz dosti, singlisi we atisi yéqin ariliqtin uning qoligha koyza sélin'ghan halda saqchilar teripidin élip méngilghanliqigha shahid bolghan, saqchilar chüshenche birishni ret qilghan, héchqandaq qanuniy resmiyetmu otimigen.”

Ilham toxti ependi perhat xalmuratning bu qétim tutqun qilinishi, Uyghur aptonom rayoni da'irilirining telipi boyiche bolghan bolushi mumkinlikini eskertip, perhat bundin ilgiri xongkong we malayshiya qatarliq rayon we döletlerge barghinida héchqandaq tosalghugha uchrimighanliqini bildürdi.

Ilham toxti ependi yene, yéqinqi bir qanche aydin buyan bashqa nurghunlighan Uyghur blog yazghuchiliri, tor bet muherrirliri we bashqurghuchilarning chaqirtilghanliqi yaki “Ghayip bolghan” liqini, emma perhatning birdinbir “Neq meydandila tutup kitilgen, ghayip qilin'ghuchi” ikenlikini, bolupmu, Uyghurbiz torigha alaqidar kishilerning da'irilerning nuqtiliq basturush obiktigha aylinip qalghanliqini bildurdi.

Ilham toxti:“Perhatning qolgha élinishi, mutellipning ghayip qiliwétilishi, Uyghurlarning junggoda kichikkine pikir qilish boshluqigha érishishiningmu intayin qiyinliqini körsitip berdi. Da'irilerning qilmishi qanuni tertipke buzghunchiliq qilipla qalmay, Uyghurlarning tinch yollar bilen hökümet we xenzu jem'iyiti bilen pikirlishishigimu tosqunluq qildi. Men shinjang da'irilirining axbarat xadimliri, blog yazghuchiliri we tinch yollar bilen öz teleplirini ipadilewatqan kishilerni séstimiliq halda basturuwatqanliqini eyibleymen”dédi.

Uyghurbiz torining 28 - séntebir küni perhat xalmuratning béyjing ayrodromida tutqun qilin'ghanliqi heqqidiki xewiride yene, ilham toxti ependining munu sözliri neqil élin'ghan.

“Mutellip imin ghayib qilin'ghandin kéyin, perhat xalmuratning resmiyetsizla qolgha élinishi, Uyghurbiz pida'iysi shöhretning qanunsiz 28 sa'et tutup turulghanliqi we yalghan iqrar we ispat birishke mejburlan'ghanliqi, Uyghur blog yazghuchisi, xususi ma'aripchi abduweli qatarliq kishilerning héchqandaq resmiyetsizla uzun muddet tutup turulushi, atikem rozi qatarliq Uyghurlarning pasport iltimasiningmu sewebsizla ret qilin'ghanliqi, junggodiki Uyghurlarning kishilik hoquq ehwalining kunséri yamanliship kitiwatqanliqining eng yaxshi misalidur.”

Perhat xalmurat ghulja toqquztara nahiyesidin bolup, kichikidin bashlap xenzu tilida ma'arip terbiyesi alghan. 2012 - Yili merkiziy milletler uniwérsitétida milletshunasliq kespi boyiche toluq kursni püttürgen. Bu yil merkiziy milletler uniwérsitétining 2013 - yilliq insanshunasliq kespi boyiche magéstir asprantliq oqushigha q'obul qilin'ghan. Perhatning bügü?giche héchqandaq jinayi qilmishi yoq bolup, saqchilar uni ezeldin izdep baqmighan.