Shiwétsiyediki xitay elchixanisigha chétilghan zor jasusluq délosi we uning bash-axiri

Sürette, jasus gumandari babur mexsutning 2009 - yili may éyida washingtonda échilghan d u q ning yighini jeryanida ötküzülgen xitay elchixanisi aldidiki namyishqa qatnishiwatqan kürünüsh bolup, jasus gumandari babur mexsut ongdin ikkinchi kishi.

3-Qisim: jasusning nishanliri

Shiwétsiyeni zilzilige salghan ishpiyonluq délosidiki 62 yashliq Uyghur jasusning nishanliri zadi kimler bolghan?

Bu so'al 2009-yili 4-iyun küni shiwétsiyediki xitay elchixanisigha sétilghan Uyghur jasus gumandari tutulghandin buyan muhajirettiki Uyghur jama'etchilikini eng köp teshwishlendürgen nuqtidur.

Sitokholm sheherlik sot mehkimisining 2010-yili 8-martta chiqarghan “B-8976-09 nomurluq” 38 betlik sot xatirisi bilen shiwétsiye dölet radi'osining 3-qanili bu yil aprélda tarqatqan “Xitay elchixanisigha baghlan'ghan ishpiyonluq délosi” namliq 75 minutluq höjjetlik radi'o programmisi bu so'algha qismen jawab béridu.

Melum bolushiche, 62 yashliq Uyghur jasusning axbarat toplash nishani shiwétsiyediki Uyghur jama'itining shexsiy uchurliri, shiwétsiyediki Uyghur teshkilatlirining ichki ehwali we pa'aliyet küntertipliri hetta dunya Uyghur qurultiyining chong tiptiki pa'aliyetlirige qeder bérip taqilidu.

U yene gu'entanamo türmisidin qoyup bérilip awwal albaniyege, andin shiwétsiyege yerleshken adil hékimjandin tartip, rabiye qadir xanim, dolqun eysa, abdujélil qaraqash, ataxan abdughéni qatarliq shexslerni özining eng muhim közitish obyékti qilidu.

Sepo, yeni shiwétsiye dölet xewpsizlik xadimlirining ashkarilishiche, 62 yashliq Uyghur jasus yetküzgen axbaratlar ichide eyni chaghda xitay elchixanisi siyasiy bashqarmisini eng qiziqturghini adil hékimjanning siyasiy panahliq délosigha da'ir uchurlar bolghan iken.

Undaqta, xitay néme üchün adil hékimjanning shiwétsiyediki siyasiy panahliq délosigha shunchilik qiziqidu?

Melumki, adil hékimjan gu'entanamo türmisidin “Gunahsiz” dep qoyup bérilgen tunji türkümdiki Uyghur yashlirining biri. U ababekri qasim qatarliq 5 neper Uyghur yash bilen bille 2006-yili 8-mayda albaniyege yerleshtürülidu. 2007-Yilining noyabir éyida u shiwétsiyede ötküzülgen bir guwahliq bérish yighinigha teklip qilinidu. Guwahliq bérish yighini axirlishishi bilen shiwét adwokatlirining yol körsitishi arqisida shiwétsiyede qaytidin siyasiy panahliq tileydu hemde sitokholmda olturushluq bir tughqan achisi bilen jem bolidu.

Del mushu peytte, yeni 2007-yili noyabirning bir soghuq künide 62 yashliq Uyghur jasus sitokholmdiki Uyghur jama'itige qoshulup adil hékimjanni kütüwélish üchün arlanda ayrodromigha chiqidu.

Shiwétsiye saqchi terepning kéyinche 62 yashliq jasus gumandarini soraq qilish xatirisidin melum bolushiche, uning adil hékimjanning aldigha chiqip kütüwélishi emeliyette xitay elchixanisidiki alahide xadimlarning orunlashturushi bilen bolghan.

Xitay terep eyni chaghda shiwétsiye hökümiti adil hékimjan'gha siyasiy panahliq bermeydu dep hésablighan. Ular adil hékimjanning siyasiy panahliq iltimasi ret qilinip, shiwétsiye chégrasidin chiqiriwétilgen haman uni tutup xitaygha élip kétish teyyarliqini qilghan.

Aridin 8 yil ötkendin kéyinki bügünki künde adil hékimjan 62 yashliq Uyghur jasusining özige qandaq qilip yéqinlashqanliq jeryanlirini radi'o anglighuchilargha ashkara qildi.

Her xil usullar arqiliq adil hékimjan'gha yéqinliship uning ishenchige érishken jasus uzun ötmeyla uning söz-herikitini kontrol qilishqa bashlaydu. U adilgha meyli shiwétsiyening bolsun yaki bashqa gherb ellirining taratquliri bolsun, héchkimning ziyaritini qobul qilmasliqni telep qilidu.

Shundaq qilip, adil hékimjanning shiwétsiye köchmenler idarisige sun'ghan siyasiy panahliq iltijasi we uning her bir tepsilati 62 yashliq jasus teripidin sitokholmdiki xitay elchixanisigha yoshurun halda yetküzülüp turidu.

Xitay elchixanisining “Diplomatiye xadimi” qiyapitige kiriwalghan, emeliyette shiwétsiyede yoshurunche jasusluq tori qurup xitay üchün axbarat oghrilawatqan ju famililik ayal bu mezgilde herikitini téximu jiddiyleshtüridu.

U shu mezgillerde bir tereptin özining jasuslirini ishqa sélip adil hékimjanning panahliq délosi heqqide yoshurunche axbarat toplisa, yene bir tereptin özining “Diplomat” qiyapitidiki ashkara yüzi bilen otturigha chiqip, shiwétsiye hökümitige adil hékimjanni xitaygha tapshurup bérish toghriliq telep qoyidu:

“Adil shiwétsiyege qedem basqan künila biz uning délosigha nisbeten inkas qayturghan. Bizning buninggha arilishish hoquqimiz bar, elwette. Meyli amérika bolsun yaki shiwétsiye bolsun, ularning gu'entanamodiki ‛térrorchi tutqunlar‚ üstidin qandaq höküm chiqirishi ularning ishi. Bizning öz aldimizgha qanun sistémimiz, teptish we sot resmiyetlirimiz shundaqla tekshürüsh we höküm qilish yolimiz bar. Bizning bu déloni öz aldimizgha tekshürüsh we qarar chiqirish hoquqimiz bar. Biz térrorluqqa qarshi dunyawi küreshning heqiqiy ünümini oylashqan halda adil hékimjanni öz ichige alghan gu'entanamo tutqunlirini junggogha qayturushni we junggoning qanun sistémisigha tapshurushni telep qilimiz.”

Undaqta, 62 yashliq Uyghur jasus adil hékimjan'gha qandaq qilip yéqinlashti?

Adil hékimjan bu jeryandiki bezi tepsilatlarni intayin epsusluq ichide mundaq eslime qilidu:

“Men shiwétsiyege kelgen künüm babur meqsutmu jama'etke qoshulup méni kütüwélish üchün arlanda ayrodromigha chiqqan iken. Men kelgen deslepki künlerde u manga yéqinlishishqa bashlidi. Özining qolidin kélishiche manga yardem qilidighanliqini éytti. Qarisam, u kishi shu chaghda jama'etke qoshulup 5 waq namaz oqup, nurghun kishilerning hörmitige érishken biri iken. Uning üstige shu chaghda shiwétsiyediki Uyghurlar ichide yéshi eng chong biri iken. Shundaq bolghachqa, menmu uninggha ishiniptimen. U mendin gu'entanamo türmisidiki kechürmishlirimni we bashqa shexsiy ehwallirimni soridi. Egerde shiwétsiyede menggülük olturumgha érishelisem, wetendiki xotun-balilirimni ekélishke yardem qilidighanliqini éytti. U yene shu chaghda héchqandaq muxbir yaki zhurnalistning ziyaritini qobul qilmasliqimni, herqandaq ish bolsa uning özidin meslihet sorishimni eskertti. Men uningdin peqetla guman qilmaptimen…”

(3-Qisim tügidi, dawami bar)