Korona wirusi sewebidin qazaqistan Uyghurliri saxawetlik ishlarni élip barmaqta

Melumki, buningdin bir ay ilgiri qazaqistan prézidénti korona wirusining dunyagha tarqilishi sewebidin memliket térritoriyeside pewqul'adde halet élan qilghanidi. Shuningdin kéyin pütkül elde bixeterlik chariliri körülüshke bashlap, weziyet téximu murekkepliship, nursultan, almuta, chimkent qatarliq sheherlerde karantin tertipi ornitildi. Pewqul'adde halet élan qilin'ghan deslepki künlerdila memliket boyiche jumhuriyetlik “Biz birgemiz” herikiti keng qanat yaydi. “Nur-otan” partiyesining qollap-quwwetlishi bilen bashlan'ghan mezkur heriket da'iriside ahale arisida tébbiy maska tarqitish, köp baliliq we ehwali nachar a'ililerge, shundaqla késel bilen yuqumlan'ghanlarning a'ililirige maddiy yardem körsitishke oxshash saxawetlik ishlar yürgüzülmekte. Mundaq ishlar Uyghurlar zich olturaqlashqan rayonlardimu her xil usullarda élip bérilip, uninggha jem'iyetlik birleshmiler, tijaretchiler, yashlar jelp qilin'ghan.

Biz almuta wilayitining Uyghur nahiyesige qarashliq chonja yézisida orunlashqan nahiyelik Uyghur medeniyet merkizi bilen alaqileshtuq. Ziyaritimizni qobul qilghan medeniyet merkizi yénidiki xanim-qizlar kéngishining ezasi gülminem toxtayéwa xanim mundaq dédi: “Bügünki künde dunya yüzide éghir ehwal yüz bériwatqini hemmimizge ayan. El béshi, tébbiy xizmetchiler qatarida bizning nahiye bashchilirimu bar mumkinchilikni yasawatidu. Jümlidin merkez re'isi uyghun aka arziyéfning teshebbusi bilen nahiye xelqige 4 ming dane tébbiy maska tikilip, yigit bashliri arqiliq tarqitip bériliwatidu. Élimiz béshigha chüshken éghir künni yéngish üchün ülüsh qoshushni toxtatmaymiz.”

Igilishimizche, yéqinda yene Uyghur nahiyesi yashliri tijaretchiler bilen birlikte we bir guruppa yashlarning hamiyliqida “Shepqetlik yettisu” herikiti uyushturup, yardemge mohtaj a'ililerge, mejhruhlargha ozuq-tülük we bashqimu hajetlik nersiler toplap, yardem qilghan.

Uyghurlar zich olturaqlashqan nahiyelerning yene bir talghir nahiyesidimu yigit bashlirining uyushturushi bilen xeyrxahliq ishliri dawam qilmaqta. Biz talghir nahiyelik bash yigit béshi öktebir qurbaniyazof bilen alaqileshkinimizde, u mundaq dédi: “Hemmimizge yaxshi melum, xitaydin chiqqan korona wirusi dunyagha tarqap, köpligen ellerde karantin élan qilindi. Bu wirus qazaqistan'ghimu kélip, pütkül xelqni, shu jümlidin, biz, Uyghurlarnimu qattiq endishige saldi. Köpligen yashlirimizning ishi sheherde bolghanliqtin, ular ishliridin ayrildi. Weziyet heqiqetenmu éghir. Shuning üchün nahiyemizning yigit bashliri öz'ara meslihet qilip, ‛biz birgemiz‚ herikitini qollap-quwwetliduq. Shuning bilen talghir nahiyelik hakimiyet we yéza hakimliri bilen birlikte nakalargha, köp baliliq a'ililerge, atisiz qalghan a'ililerge ozuq-tülük bilen yardem qilduq. Sewebi hazir ahalining köpi ishsiz qélip, bolupmu yémek-ichmekke mohtaj boluwatidu. Bügünki éghir weziyette hemmimiz birge bolsaq, bu késelnimu téz yéngimiz. Mundaq yardem qilish heriketliri moshuning bilenla toxtap qalmaydu, dep oylaymen.”

Igilinishiche, korona wirusining keng da'iride tarqilish sewebidin Uyghurlar zich olturaqlashqan almuta wilayitining talghir, emgekchiqazaq, Uyghur we panfilof nahiyeliridimu karantin tertipi élan qilinip, yol yürüshliri qet'iy cheklen'geniken. Hazir nahiyeler we yézilar ara bérip-kélishler mexsus herbiy qisimlar we saqchilar teripidin qattiq kontrol astigha élin'ghan.

Jumhuriyetlik Uyghur étno-medeniyet merkizining almuta sheherlik shöbisi re'isining orunbasari, “Métall prom grup” shirkitining bash mudiri dolquntay abduxélil ependining pikriche, almuta shehiri almali nahiyesining hakimiyeti hem “Nur-otan” partiyesi bilen birlikte bolupmu köp baliliq a'ililerni, mejruh insanlarni we tapawiti töwen a'ililerni maddiy qollash meqsitide xeyrxahliq ishlirini élip barghanliqini tekitlep, mundaq dédi: “Birinchidin, 300 ademge 12 kilogramdin un, gürüch, may, gösh tarqattuq. 3-4 Shirket birliship, 5 ming maskini medeniyet merkizi namidin tarattuq. Merkez namidin yene 170 ademge yene shundaq yémek-ichmek teyyarlap, oblasttin kélip ishlewatqan doxturlargha hem ularning a'ililirige tarattuq. Bu Uyghur xelqining qolining ochuqluqini, béshimizgha éghir kün chüshkende qarap turmaydighanliqini körsitidu. Mundaq éytqanda, bu bizning puqraliq burchimiz.”

Almuta shehiri we wilayitide pewqul'adde halet hem karantin qa'idilirini saqlash hem xelqning bixeterlikini teminlesh meqsitide jay-jaylargha mexsus postlar qoyulup, ularda hakimiyet, hoquq qoghdash we wirusqa qarshi turush xizmetlirining xadimliri wezipe atqurmaqta. Yéqinda almuta shehirining na'urizbay nahiyeside ene shundaq wezipe atquruwatqanlarni issiq tamaq bilen teminlesh herikiti élip bérildi. Bu heriketni na'urizbay nahiyesining bash yigit béshi yüsüpjan turdimemetof bashqurghan yigit bashliri hem yurt-jama'etchilik uyushturghan.

Qalqaman mehelliside yashawatqan yüsüpjan turdimemetof bu teshebbusni köpchilikning qollap-quwwetligenlikini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Bizning mehellide meshrep ehli we yigit bashlirining watsap guruppisi bar, ularmu shundaq qilayli dédi. Hakimiyetmu yaxshi ish iken dep qollidi. Ular töt post bar, her biride 15 ademdin bar dédi. Biz 60 qacha tamaq teyyarlap tarqattuq. Uningdin bashqa mehellimizde yardemge mohtaj a'ililermu bar, ularghimu tarattuq. Hakimiyetmu bu yaxshi ish iken dep, maxtidi.”

Metbu'atlardin melum bolushiche, mundaq yardemler qazaqistan memlikiti teripidinmu bérilidighan bolup, bu heqte memliket prézidénti tapshuruq bergenidi. Uningda éytilishiche, mundaq yardemlerni birinchi, ikkinchi we üchinchi derijilik mejruh kishilerge, mejruh balilargha we resmiy türde ishsiz dep tizimlan'ghan shexslerge bérish qarashturulghan bolup, bu tizimgha 800 mingdin oshuq adem élin'ghan iken. Hazir jay-jaylarda bu yönilishte ishlar élip bérilmaqta.