Istanbulda sherqiy türkistan wexpisi qurulghanliqining 46 yilliqni xatirilesh murasimi ötküzüldi

Merkizi istanbuldiki sherqiy türkistan wexpisining qurulghanliqining 46-yili munasiwiti bilen 30-iyun küni xatirilesh yighini ötküzüldi.

Yighin'gha sherqiy türkistan wexpisining idare hey'et ezaliri we köp sanda Uyghurlar qatnashti. Yighinda sherqiy türkistan wexpisining sabiq re'isi shundaqla istanbul tijaret uniwérsitétining mudiri piroféssor abdulhemid awshar söz qilip, sherqiy türkistan wexpisining 1978-yili qurulghanliqini, qurghuchilarning isimliri bolsa mehmet sayit bilgich, eysa yüsüp aliptékin, hemidulla tarim we bashqa bir top Uyghurlar ikenlikini birmubir eslitip ötti.

Piroféssor abdulhemid awshar sherqiy türkistan wexpisining qurulush ghayisi toghrisida toxtilip mundaq dédi: “Sherqiy türkistan wexpisining qurulush ghayisi yalghuz sherqiy türkistan emes belki türk we islam ellirining medeniyet, sen'et qimmetlirini tonushturush, xizmet-pa'aliyet élip bérish, eserler élan qilish, türkiye we dunya jama'itini sherqiy türkistan mesiliside chüshenchige ige qilishtin ibaret”.

Piroféssor abdulhemid awshar, 1982 yili sherqiy türkistan wexpisi qarmiqida “Sherqiy türkistan awazi” namda bir zhurnal neshr qilin'ghanliqini, u özining oqughuchiliq dewride merhum eysa yüsüp aliptékinning teklipi bilen “Sherqiy türkistan awazi” zhurnilini neshrge teyyarlashta hemkarlashqanliqini bildürdi.

1986-Yili 6-ayning 26-küni sherqiy türkistan wexpisi Uyghur général mehmet riza békinning re'islikide qaytidin eslige keltürülgen we pa'aliyet bashlighan. Wexpining qayta eslige kélishide yene 20 din artuq Uyghur idare hey'ette orun alghan.

Abdulhemid awshar, sherqiy türkistan wexpisining sabiq re'isi merhum général mehmet riza békinning sherqiy türkistan wexpisini qoghdash we sherqiy türkistan kürishi yolida bek köp tosalghugha cheklimige uchrighanliqi, bolupmu 1997-yili mes'ud yilmaz bash ministir bolghan dewrde, sherqiy türkistan pa'aliyetlirige cheklime qoyulghanliqi, bayraqlarning dölet orunlirigha ésishini cheklesh höjjiti chiqirilghanliqi, lékin général mehmet riza békinning shunche cheklime we tosalghularni yéngip ötüp sherqiy türkistan wexpisini qoghdighanliqi hem sherqiy türkistan kürishini dawamlashturghanliqini bildürdi.

Yighin'gha qatnashqan istanbul tijaret uniwérsitéti idare hey'et mes'ulliridin piroféssor israfil qurul'ay ependi söz qilip, özining sherqiy türkistan dewasigha her zaman ehmiyet bérip kéliwatqanliqini, Uyghurlarni her waqit qollap-quwwetleydighanliqini ipadilidi.

Yighin axirida sherqiy türkistan wexpisining hazirqi re'isi ilhan turanli, sherqiy türkistan wexpisining sabiq re'isliri piroféssor doktor abdulhemid awshargha we doktor muhittinjan Uyghurgha teqdirname teqdim qildi we teshekkür bildürdi.

Biz sherqiy türkistan wexpining 46 yilliq tarixi jeryanida qolgha keltürülgen netijiler we hazir élip bériwatqan xizmet-pa'aliyetliri toghrisida pikir-qarashlirini élish üchün wexpining re'isi ilhan turanli bilen söhbet élip barduq.

Ilhan turanli ependi sherqi türkistan wexpisining qolgha keltürgen netijiliri toghrisida toxtilip mundaq dédi: “Sherqiy türkistan wexpisini merhum lidérimiz eysa yüsüp alip tékin we uning sepdashliri birlikte 1978-yili qurup chiqqan bolup, xitay teripidin sherqiy türkistan xelqi üstidin yürgüzülüwatqan zulumni dunya jama'itige anglitish we sherqiy türkistanning medeniyet, ijtima'iy, siyasiy, tarix we iqtisadi sahelirini tetqiq qilip tonushturushni meqset qilghan halda qurulghanidi. Shuning üchün xelq'araliq yighinlar, her xil türdiki medeniyet pa'aliyetliri, axbarat élan qilish yighinlirini uyushturup kelgen, 1980-yilidiki türkiyening herbiy özgirishi sewebidin wexpining xizmet-pa'aliyetliri toxtitilghan bolup, kéyin merhum général mehmet riza békin we uning dostliri teripidin bu wexpe qaytidin heriketke ötken hem uning qurulushtiki ghaye-meqsetlirini emelge ashurush yolida xizmet bashlan'ghan. Mehmet riza békinning général bolushi we siyasiy sahede tonushlirining köp bolghanliqi köpligen xizmet-pa'aliyetlerni royapqa chiqirishta wasitilik rol oynighan, bulardin biri Uyghur yashlirini türkiyening mektepliride oqutush bolup, mezkur organ köp sandiki sherqiy türkistanliq qérindashlirimizni türkiyege keltürüp oqush shara'iti teyyarlap berdi, netijide hazir türkiyening uniwérsitétlirida we bashqa muhim orunlirida xizmet qiliwatqan Uyghurlarning köpinchisi mushu sherqiy türkistan wexpisining yardimi bilen oqup yétishken kishilerdur. Uningdin bashqa sherqiy türkistan mesilisini küntertipke keltürüsh meqsitide yighin we medeniyet pa'aliyetliri élip bérildi, men bu munasiwet bilen muqeddes sherqiy türkistan dewasi yolida xizmet qilghan büyüklirimizdin wapat bolghanlargha alladin rehmet, hayat yashawatqanlargha salametlik tileymen”.

Ilhan turanli ependi, sherqiy türkistan wexpisining ghaye-meqsetlirige yétish yolida yéqindin buyan élip bériwatqan xizmet-pa'aliyetliri toghrisida toxtilip mundaq dédi: “Bügünki künde bolsa sherqiy türkistan wexpimizning qurulushtiki ghaye-meqsetliri yolida heqliq dewayimizni qoghdash, ige chiqish üchün xizmet pa'aliyetler élip bériwatimiz, xitayning xelqimiz üstidin yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliqini, wetinimizning ishghal qilin'ghanliqini dunya jama'itige anglitish üchün xizmet ishlewatimiz, türkiyede yashawatqan qérindashlirimizni oqutush üchün maddiy we meniwi yardemde boluwatimiz, medeniyet, sen'et, telim-terbiye we ijtima'iy sahelerde pa'aliyet élip bériwatimiz, dewa yolida büyüklirimizning izidin méngishqa tirishiwatimiz, biz sherqiy türkistan wexpisini pütün sherqiy türkistanliqlarning elchixanisi dep qaraymiz, bu muhim orunda sherqiy türkistan dewasining xizmitini qilishtin biz özimizni shereplik hés qilimiz, men pütün qérindashlargha rehmet éytimen”.