Muqamchi shöhret tursun: “Muqam bir zoqla emes, belki yene insanlarning rohiy dawasidur”

Muxbirimiz gülchéhre
2020.06.29
shohret-tursun-muqam.jpg Awstraliyedin xelq'aragha tarqitilidighan asasliq téléwiziye qanalliridin bolghan SBS de tarqitilghan shöhret tursun qatarliq Uyghur sen'etkarlarning muqam orunlawatqan körünüshi. 2020-Yili iyun.
world news

Muzikining chégrasi yoqluqi, uning insanlargha éstétik zoq béripla qalmay, insanlarning rohini tengshesh, ilham bérish hetta dawalashtek xasiyetlik we ehmiyetlik terepliri barliqi hemmige ayan bolsa kérek. 27-Iyun awstraliyedin xelq'aragha tarqitilidighan asasliq téléwiziye qanalliridin bolghan SBS ning bildürgen xewiride awstraliye sen'et merkizining her xil milletlerdin terkib tapqan muzikant we sen'etkarlirining awstraliye puqralirining nöwettikidek éghir yuqum tesirige uchrawatqan peytte, insanlargha rohiy ozuq bexsh étip, qiyin künlerdin ötüp kétishi üchün ilham bérip, jem'iyette alahide rol oynap kéliwatqanliqi étirap qilin'ghan. Bu xewerde mexsus bir milyondin artuq lagérlargha qamalghan milletning bir qismi bolghan shöhret tursunning muqam we Uyghur muzikiliri arqiliq kishilerning diqqitini Uyghurlargha tartishqa rol oynap kéliwatqanliqi tonushturulghan hemde Uyghur muzikant shöhret tursunning Uyghur klassik muzikisi “On ikki muqam” ni “Sidnéy diniy muzikilar féstiwali” dek chong sehnilerdimu körsetkenliki tilgha élin'ghan.

SBS Ning 27-iyundiki programmisida “Sidnéy diniy muzikilar féstiwal” ning diréktori richard pitkuwichmu ziyaret qilin'ghan bolup, u muxbirigha qilghan sözide, gerche hazirqidek alahide mezgilde sen'et ömeklirining oyunliri toxtitilip, sen'etkarlar nurghun iqtisadiy qiyinchiliqlargha yoluqqan bolsimu, ularning ammigha oyun qoyushni we ulargha muzika arqiliq ilham bérishni dawamlashturup kéliwatqanliqini éytqan.

Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan Uyghur muzikant we muqam warisi shöhret tursun hazir awstraliyede Uyghur muzika sen'itiningmu her xil milletler jughlan'ghan bu dölettiki sen'etning bir qismi süpitide étirap qilinip, barghanche muqamni zoqlinip anglaydighanlarning köpeygenlikini bildürdi. U, muqamning insanlargha güzel éstétik zoq béripla qalmay uning yene waba tesiridiki insanlarning rohiy azablirigha melhem bolalaydighanliqini étirap qiliwatqanliqini éytti.

Shöhret ependi her bir Uyghurning mushundaq muqeddes bir medeniyetning warisliri süpitide pexirlinishi kéreklikini tekitlep, muqam muzikilirining séhriy küchining yalghuz awstraliyedila emes belki özi awstraliyege kélishtin ilgiri yaponiyede oquwatqan peytliridimu yaponlar teripidin étirap qilin'ghanliqini özining yaponiyede tetqiqatchilar teripidin mexsus hamilidar ayallar üchün muqam orundashqa alahide teklip qilin'ghanliqidek bir qiziqarliq tejribisini misal élip sözlep berdi.

Shöhret ependi pütün dunyadiki Uyghurlar xitayning lagér siyasiti seweblik rohiyiti éghir zeximlen'gen, chüshkünleshken peytlerdimu muzikini tashlimighan oyun qoyushni dawamlashturghan. U, xitay hökümiti Uyghur edebiyat-sen'etni “Esebiylik” we “Bölgünchilik” xahishi küchlük dégen bahanide qattiq kontrol we nazaret qilip, bu sahediki nurghun muzikantlar, naxshichi we sen'et tetqiqatchilirini yighiwélish lagérlirigha we hetta qamaq jazasigha höküm qilghan bir mezgilde “Sidnéy diniy muzikilar féstiwali” gha qatniship, Uyghur rak muqamini körsetken. U bultur awstraliye muqam ansambilini teshkillep, awstraliye we pütün dunyaning her qaysi jayliridiki Uyghurlarning rohini urghutqan we teselli bergen bolsa yene bir tereptin muzika arqiliq, Uyghur medeniyitining insaniyet medeniyitining muhim bir qismi ikenlikini tonutqan shuning bilen birge dunyagha xitayning Uyghur medeniyitini yoqitish siyasitini ijra qiliwatqanliqini, eger bundaq irqiy qirghinchiliq we medeniyet qirghinchiliqi dawam qiliwerse Uyghur medeniyitining yoqilip kétidighanliqini xitab qilghanidi.

Shöhret tursun nöwettikidek pütün yersharidiki pütün insanlar xitaydin taralghan waba seweblik turmush ritimi astin-üstün qiliwétilgen, oxshimighan rohiy tosalghu, chüshkünlük we azablargha duchar bolghan peyttimu, sen'etkar bolush süpiti bilen insanlargha özning qabiliyitini yétishiche yaxshi énérgiye tarqitish bilen bir waqitta sehnilerde we intérnétta yaritilghan sehnilerde toxtimay Uyghur muqamlirini orundap we tonushturup kelmekte.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.