Xitay da'iriliri aqtu nahiyesidiki saqchilirini köpeytidighanliqini élan qildi

Mehelle charlap yürgen qoralliq alahide qisim. 2013-Yili awghust, ürümchi.

Aqtu nahiyelik hökümet yéqinda élan qilghan uqturushida, mezkur nahiyege yuqiri ma'ash we yuqiri teminatliq 600 neper saqchi qobul qilidighanliqini, qobul qilish obyékti nishanliq ichkiri ölkilirige qaritilghanliqini bildürdi.

Aqtu nahiyelik hökümet torining xewiride qeyt qilishiche, bu orun'gha 500 neper erkek, 100 neper ayal saqchi qobul qilidiken. Da'iriler uqturushida, 600 neper saqchi qobul qilish pilani “Mezkur nahiyining muqimliqni qoghdash xizmitini kücheytish, charlashni tézlitish, xelqning bixeterlikini ashurushni meqset qilghanliqi” ni ilgiri sürgen.

Lékin da'iriler, nopusining mutleq köp qismini Uyghurlar teshkil qilidighan mezkur nahiyede ishsizliq shundaq éghir bolsimu, biraq néme üchün qobul qilish obyékti nishanliq ichkirige ölkilerge qaritilghanliqigha héchqandaq chüshenche bermigen.

Charshenbe küni biz aqtu nahiyesining j x xewpsizlik we adem küchi-ijtima'iy parawanliq orunlirigha téléfon qilip, buning sewebini sorighan bolsaqmu, biraq héchkim buninggha jawab bermidi. Bir xitay saqchi bu heqtiki konkrét uchurlarning torda élan qilin'ghanliqini, qiziqquchilar torda iltimas qilsa bolidighanliqini bildürdi.

U mundaq deydu: “Siz uni tordin izdep baqsingiz bolidu. Bu, kadirlar torida élan qilindi. Téléfonda sorisingiz, menmu éniq bilmeymen. Bu nersiler torda bar, uning qandaq sherti bar, siz torgha chiqip özingiz körüng bolamdu. Men qobul qilish nishani qaysi rayon'gha qaritilghanliqini bilmeymen. Buni siz torda özingiz körüng bolamdu? torda buning uchuri bar.”

Biraq, aqtu nahiyelik j x sistémisidiki bir Uyghur ayal saqchi, buning sewebini chüshendürüshni ret qilghan bolsimu, biraq saqchi qobul qilish nishanliq ichkiri ölkilerge qaritilghanliqini delillidi.

U mundaq deydu: “He'e, bu saqchixana. Uni men toluq néme qilmidim. 600 Bala almaqchikentuq. Lékin uni mawu shinjangdin emes, ichkiri ölkilerdin qobul qilidikentuq.

Muxbir: “Buk ichkiridiki Uyghur aliy mektep oqughuchilirini öz ichige alamdu yaki bolmisa (ularni almamdu)?”

Ayal saqchi: “Yaq, bolmaydu. Lékin menmu éniq körmeptimen. Shu ichkiridiki balilardin alidiken, dep shundaq anglidim. Lékin u nersini )uqturushni( men éniq körmidim. Eger kadirlar idarisining téléfon nomurini bilsingiz, shulargha téléfon qilip sürüshtürüp béqinge.”

Aqtu nahiyelik j x idarisi 31‏-mart chiqarghan bu uqturushning sel aldida, mezkur nahiyege yene 177 neper yardemchi saqchi alidighanliqini élan qilghan. Uning bu heqtiki her ikki élani, Uyghur aptonom rayonluq siyasiy-qanun komitétining sékrétari ju xeylün aqtu nahiyesini “Bölgünchilikke qarshi küreshning aldinqi sépi” dep élan qilghandin kéyin chiqirildi.

Ju xeylün bu yil 8‏-mart aqtu nahiyesini közdin kechürgende aqtu nahiyisi“3Xil küchlerning suqunup kirip buzghunchiliq sélishidiki tarixiy nuqtiliq rayon. Bölgünchilikke qarshi küreshning aldinqi sépi” dégen.
Xitay hökümiti 2016‏-yili dékabirdin bashlap, qaraqash, guma, yéngisar qatarliq jaylarda arqa-arqidin yüz bergen aptomobil we pichaqliq hujumlarni bahane qilip, Uyghur rayonida qattiq amanliq tedbirlirini élipla qalmay, Uyghur turmushining barliq sahelirige bolghan kontrolluqni kücheytken idi.

Bezi mutexessislerning ilgiri sürüshiche, xitayning istratégiyilik orni intayin muhim bolghan aqtugha saqchi yötkep, nazaritini kücheytishi tasadipiy ehwal emes, türkiye istratégiyilik chüshenchiler tetqiqat merkizining mutexessisi doktor erkin ekrem, xitayning rayonda bundaq jiddiy tedbirlerni élishining birqanche sewebi barliqini bildürdi.

Erkin ekrem: “Buning birinchi sewebi, da'ishchilarning sherqiy türkistan'gha qilghan tehditi. Buningda bundaq xeterge qarshi xitayning bir tedbir élishi bar. Esli xitay 2015‏-yildin bashlap buning tedbirini élishqa bashlighan. Bular afghanistan'gha qaytip qalsa, tajikistanda turup bularni toraymiz, dep, 4 dölet bilen antitérrorluq teshkilatini qurghan, bu bir seweb. Ikkinchi seweb, shangxey hemkarliq teshkilatining fonkitsiyesi bek ajizlawatidu. Xitayning afghanistan we pakistanda nurghun meblighi bar. Bu mebleghni qoghdap qilish üchün sherqiy türkistanda tinchliqni qoghdap qélish muhim, dep qarawatqan bolsa kérek. Buningdin bashqa, uning yipek yoli istratégiyesi bar. Buni emelge ashurush üchün sherqiy türkistan, ottura asiya choqum tinch bolushi kérek. Shunga, sherqiy türkistanda tutidighanni tutup, qorqutidighanni qorqutup, bésim siyasiti yürgüzüwatidu” dédi.

Xitayning “Yershari waqti géziti” aqtu nahiyesige saqchi qobul qilish heqqidiki xewiride, jéjyang uniwérsitétining Uyghur proféssori turghun tursunning sözini neqil keltürüp “Xizmetchi élishta shinjangning sirtigha yüzlinishtiki meqset milletler nisbitini tengshep, muqimliqqa kapaletlik qilish” dégen.

Lékin doktor erkin ekrem, xitayning Uyghur kadirlarni ‛bölgünchiler‚ bilen birlishiwalmisun, dégen endishide siqip chiqirip, ularning ornigha xitaylarni orunlashturuwatqanliqini bildürdi. Uning körsitishiche, bu siyaset mushundaq dawam qilsa, Uyghur jem'iyitidiki qarshiliq téximu keng sahelerge kéngiyidiken.

Erkin ekrem: “Öz waqtida maw zédungdek, déngshawpingdek küchlük rehberler milliy kadirlargha ehmiyet bergen. Shularning sayisida sherqiy türkistanni tutup turimiz, dep. Emma, hazirqi xitay hökümiti belkim bundaq oylimaydu. Belki, mushu Uyghurlarning bélini sundurup, palech qilip tashlap qoysaq, 40 yil bash kötürelmeydu. Biz bu 40 yil ichide tinchliqni yaritimiz. Shuning bilen yipek yolini emelge ashuralaymiz, dep oylawatqan bolsa kérek. Emma bundaq dawam qilsa, bu nahayiti xeterlik bolidu. Chünki, undaq bolsa Uyghurlarning xitaygha bolghan qarshiliq chüshenchisi téximu keng yéyilidu” dep körsetti.

Aqtu nahiyelik hökümetning uqturushida, yéngi qobul qilinidighan saqchilargha yuqiri ma'ash, alahide parawanliq teminati bérilidighanliqini bildürgen. Xewerde qeyt qilishiche, aliy mektep diplomi barlargha 9 ming som, ottura mektep diplomi barlargha 8500 somdin artuq ma'ash bérilip, yilda 8000 somghichilik mukapat tarqitip bérilidiken.