Чәтәл мәтбуатлири: хитайниң хәлқ қурултийи вәкиллири хәлққә вәкиллик қилаламду?

Һәр йили бир қетим өткүзүлидиған хитайниң икки йиғини башланди. Коммунистик һакимийәтниң барлиқ тәшвиқат васитилири бурунқидәкла бу икки йиғинниң хитай тарихидики әң муһим йиғин болуп қалидиғанлиқи, йиғиндин кейин бу мәмликәттә қандақ өзгиришләрниң йүз беридиғанлиқи, хәлқ турмушиниң қандақ яхшилинип кетидиғанлиқи, вәкилләрниң қандақ улуқвар пиланларни өз ичигә алған тәклипләрни илип кәлгәнлики, коммунистик түзүлминиң нә қәдәр илғар түзүлмә икәнлики қатарлиқлар һәққидә күчәп тәшвиқат илип бериватқан болсиму, хитайдики бир қисим аммиви тор абонтлири вә чәтәл мәтбуатлири бу икки йиғинға қатнишиватқан вәкилләрниң салаһийити һәққидә охшимиған көз қарашлирини баян қилмақта.

Канада “йәр шари почтиси” гезитиниң бейҗиңда турушлуқ мухбири марк мачкиннон “хәлқ қурултийи вәкиллири хәлққә вәкиллик қилаламду?” намлиқ мақалисидә мундақ дәп язиду:
“бүгүнки хитайда кәң авам көңүл бөлүватқан йемәклик бихәтәрлики, муһитниң булғиниши, деһқанларниң йәрлирини мәҗбурий тартивелиш, коммунист әмәлдарлиридики чириклишиш, һоқуқидин пайдилинип парихорлуқ қилиш,әмәлдарлар тәбиқисиниң авамниң байлиқини халиғанчә талан-тараҗ қилиши қатарлиқ мәсилиләр тағдәк дөвилинип кәткән болсиму, бирақ “хәлқ қурултийи вәкиллири”ниң хәлқниң җаниҗан мәнпәитигә мунасивәтлик болған бу мәсилиләргә көңүл бөлмәстин, әксичә коммунистик һакимийәтниң қандақтур улуқвар пиланлири һәққидә вәзиханлиқ қилиши җәмийәттә күчлүк наразилиқ қозғиғанлиқтин хәлқ аммиси һакимийәтниң таллиши билән “сайланған” бу аталмиш вәкилләргә “лоңқа” яки“мурдилар” дегәндәк намларни бәрмәктә.

Гәрчә хитайниң сайлам қанунида “пәқәт он нәпәр сайлиғучи тәрипидин көрситилгән һәр қандақ хитай пуқраси һәр дәриҗилик хәлқ қурултийи вәкилликигә намзат болалайду” дәп бәлгиләнгән болсиму, бирақ хитайдики коммунистик һаким мутләқ түзүлмигә қарши болған охшимиған көз қараштикиләрдин тәркиб тапқан “мустәқил намзатлар” дәп атилидиған сиясий паалийәтчиләр узун йиллардин буян һәр хил бәтнамлар билән тәқиб астиға илинип, уларниң сайламға қатнишиш һоқуқи дәпсәндә қилинип келиватиду.

Хитайдики хәлқ қурултийи вәкиллири сайлимида йүз беридиған сахтилиқлар һәққидә тохталған “лос анҗилис”гезити мухбири барбара даймик мундақ дәп язиду: “хитайда хәлқ қурултийи вәкили болушни халиғанлар мундақ икки шәртни һазирлиған болуши лазим, биринчиси; коммунистик һакимийәткә садиқ болуш, иккинчиси, коммунист әмәлдарларға пара бериш. Чүнки хәлқ қурултийи вәкиллирини авам әмәс, бәлки әмәлдарлар “сайлайду”.

Униң ейтишичә, хитайниң хунән өлкисидики хусуси карханичи хваң йүбиң сайламға қатнишиш үчүн ичигә миң йвәндин хәлқ пули селинған 470 данә конвирт тәйярлиған һәмдә 2013-йили 2-январда өткүзүлгән сайламда оңушлуқ һалда хунән өлкилик хәлқ қурултийиниң вәкили болуп сайланған. У 29-январ күни шинхуа ахбарат агентлиқиниң зияритини қобул қилғанда, өзиниң бундақ қилиштики мәқситиниң хитайдики сайламларда йүз бериватқан сахтилиқларни ечип ташлаш икәнликини билдүргән.

Хитайдики тор бәтләрдә абонитлар тәрипидин қаттиқ мәсхирә қилиниватқан һәмдә чәтәл ахбарат васитилиридә тилға елиниватқан йәнә бир хәлқ қурултийи вәкили шин җилән исимлик 84 яшлиқ аялдин ибарәт. Бу аял хитайдики 1954-йилқи биринчи нөвәтлик хәлқ қурултийидин һазир өткүзүлүватқан 12-нөвәтлик хәлқ қурултийиғичә барлиқ қурултайларға толуқ қатнашқан бирдин-бир хәлқ қурултийи вәкили болуп һесаблиниду. Өзиниң әзәлдин сайлиғучилар билән учрашмайдиғанлиқи һәмдә қурултайларда әзәлдин қарши аваз бәрмәйдиғанлиқи билән махтинип йүргән бу аял бу йил 30-январда хитайниң сәнши өлкисидә өткүзүлгән сайламда йәнә бир нөвәт мәмликәтлик хәлқ қурултийиниң вәкили болуп сайланған.

Көзәткүчиләр коммунист даирилири тәрипидин кәң хәлқ аммисиниң мәнпәити вә йүрәк садасиға вәкиллик қилидиған дунядики әң илғар демократик түзүм дәп тәриплиниватқан васитилик сайлам арқилиқ барлиққа келидиған хәлқ вәкилләр қурултийи түзүлмисиниң күндин -күнгә хәлқ аммисиниң ғәзәп-нәприти вә хәлқара җәмийәтниң мәсхирисигә учраватқанлиқини, бу түзүлминиң ақивәттә хитайдики иҗтимаий зиддийәтләрниң барғансери күчийип кетишигә сәвәбчи болидиғанлиқини қәйт қилишмақта.