Kanada albértadiki Uyghurlar: “Wetendiki zulum bizni silkindürdi”

Muxbirimiz méhriban
2018.03.21
bir-awaz-bir-qedem-namayish-kanada.jpg “15-Mart bir awaz bir qedem” xelq'ara Uyghur ayalliri namayishidin körünüsh. 2018-Yili 15-mart, kanada.
Photo: RFA

Kanadaning albérta ölkisining kargari édmonton sheherliridin radiyomiz ziyaritini qobul qilghan Uyghurlarning bildürüshiche, 15-mart pütün dunya miqyasida birla waqitta élip bérilghan “Bir awaz bir qedem” xelq'ara Uyghur ayalliri namayishigha kanadaning néfit ölkisi dep atilidighan mezkur rayondiki Uyghurlarning zor köp qismi qatnashqan. Namayish teshkilligüchiliridin albérta ölkisining kalgari shehiridin ziyaritimizni qobul qilghan gheyret ependi namayish meydanidiki jenggiwar keypiyatning hemmeylenni hayajanlandurghanliqini bildürdi.

U mundaq dédi: “2009-Yili wetinimiz sherqiy türkistanning ürümchi shehiride yüz bergen ‛5-iyul qirghinchiliqi‚ din kéyin qérindashlirimizda chong bir oyghinish bolghan idi. Eyni chaghda albérta rayonida bir qétimliq zor kölemlik naraziliq namayishi élip bérilghandin buyan bu yerdiki Uyghurlar asasen yépiq, jimjit halette turghan idi. Ötken heptidiki 15-mart namayishigha qeder téxi bundaq bir zor kölemlik naraziliq namayish bolmighan idi. Shu künki namayishqa qish pesli téxi ayaghlashmighan kalgariy shehiridin parlamént binasi jaylashqan édmonton shehirige qar-shiwirghanliq hawa rayida 300 kilométir yolni bésip, 3 sa'et mashina heydep kelgen Uyghurlar we ularning balilirining namayish meydanidiki jenggiwar rohi haliti namayish qatnashchiliri hem ularning namayishini körüsh üchün kelgenlerni tesirlendürdi”.

Gheyret ependi yene kalgariy shehiridiki Uyghurlarning namayishqa bundaq aktip awaz qoshushi we namayish meydanida kök bayraqni lepilditishige, bulturdin buyan xitayning Uyghurlargha qaratqan zulumining barghanche chékidin éship, köp sandiki Uyghurning a'ilisidiki qérindashlirining atalmish “Terbiyelesh merkizi” namidiki jaza lagérlirigha qamilishidek éghir weziyet seweb bolghanliqini tekitlidi.

U mundaq dédi: “Xitay hökümitining yéqindin buyan sherqiy türkistandiki Uyghurlargha qaratqan zulumliri chékidin ashti. Shu küni namayishqa qatnashqan Uyghurlarning her birining a'ilisidin az dégende bir adem yaki uningdin jiq adem ‛terbiyelesh merlkez‚ liri namidiki jazalash lagérlirida yaki türmilerde. Meyli xitay hökümitige qarshiliq qilghanlar bolsun yaki jim turghanlar bolsun, hemme Uyghur hazir xitay hökümiti teripidin oxshash zulumgha uchrimaqta. Méningche wetendiki bu xil chékidin ashqan zulum, 100 nechche Uyghur bar kalgariy shehiridiki Uyghurlarning mutleq köp qismini a'ilisi bilen hetta 3-4 yashliq baliliri bilen namayish meydanigha élip keldi. Shunga esli süküt ichide élip bérish qarar qilin'ghan namayishta namayish qatnashchilirining telipi bilen xitay hökümitige qarshi naraziliq sho'arlirini awazimiz boghulghiche towlashqa, ay yultuzluq kök bayraqni kötürüwalghan Uyghurlarni xitay hökümitining Uyghurlargha séliwatqan zulumini kanadaliqlargha anglitishigha seweb boluwatqan amillar ene shu wetendiki qérindashliri uchrawatqan chékidin ashqan zulum”.

Öz kimlikini ashkarilimasliq sherti bilen ziyaritimizni qobul qilghan bir xanimmu öz a'ilisidin tutqun qilinip, “Terbiyelesh lagér” lirigha we késim höküm qilinip türmilerge qamalghan qérindashlirining échinishliq aqiwiti özini a'ilisi bilen birge bu namayishqa élip kelgenlikini bildürdi.

Albérta ölkisi édmonton shehiridiki 15-mart “Bir awaz bir qedem” namayishini teshkilligüchiliridin mukerrem xanimmu ziyaritimizni qobul qilip, gerche namayish élip bérilghan küni özi a'ilisi bilen birlikte nyu-york shehiride ötküzülgen birleshken döletler teshkilati binasi aldidiki namayishqa qatnashqanliqi üchün, édmontodiki namayish meydanida bolmisimu, emma shu küni édmonton shehiride ötküzülgen namayishqa Uyghurlarning hetta 3-4 yashliq balilirinimu élip a'ilisi bilen qatnashqan menzirini ijtima'iy taratqulardin körginide, bu Uyghur qérindashliridin söyün'genliki we pexirlen'genlikini bildürdi.

Mukerrem xanim yene bu yil 15-mart künidiki namayishqa dunyaning herqaysi jayliridin qatnashqan Uyghurlarning a'ilisi bilen, baliliri bilen qatnashqanliqining ehmiyiti heqqidimu toxtaldi.

U bayanida shexsen özining a'ilisi boyiche balilirini élip kanadadin dölet atlap amérikigha kélip nyu-yorktiki namayishqa qatnashqandin kéyin baliliridin Uyghur millitige qiziqish tuyghusi we közliride ipadilen'gen milliy ghururni körgenlikini bildürüp, bu xil namayishlarning balilarni milliy roh bilen terbiyeleshtimu muhim ehmiyetke ige ikenlikini tekitlidi.

Kanadaning albérta ölkisidin ziyaritimizni qobul qilghan gheyret ependining bildürüshiche, gheyret ependi bu yil 3-ayning 7-küni yene Uyghurlarning nöwettiki weziyitige köngül bölüsh toghruluq kanada bash ministiri jastin trédogha mektup yazghan. 8-Mart küni kanada bash ministirliq ishxanisimu uninggha jawaben xet yézip, Uyghurlar uchrawatqan éghir weziyetke diqqet qiliwatqanliqi we bu ehwallarni kanadaning tashqi ishlar ministirigha yollaydighanliqini, kanadaning Uyghurlarning weziyitige dawamliq köngül bölüp xitay bilen bolghan diplomatik munasiwetlerde bu ehwallarni otturigha qoyidighanliqini bildürgen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.