D u q xadimliri “Yépiq terbiyelesh merkizi” diki tutqunlarni éniqlash heqqide melumat berdi

Muxbirimiz méhriban
2018.04.02
namsiz-mehbuslar.jpg D u q ning “Namsiz mehbuslar” tizimlikini yollashqa chaqiriq qilip, tarqatqan uqturushi.
RFA/Ekrem

Nöwette muhajirettiki Uyghurlarning yurtida qalghan uruq-tughqanlirining her xil bahane-sewebler bilen atalmish “Yépiq terbiyelesh merkizi” ge soliniwatqanliqi heqqidiki uchurlar barghanche köpeymekte.

Norwégiye Uyghur komitétining re'isi bextiyar ömer ependining bildürüshiche, u dunya Uyghur qurultiyining “Yépiq terbiyelesh merkezliri” ge qamalghan Uyghurlarni tizimlash xizmitige qatnashqan iken. Bu xizmet guruppisidikiler ular bu yil 1-aydin bashlap yawropa elliri, amérika, türkiye, awstraliye we bashqa döletlerde yashawatqan Uyghurlarning wetendiki uruq-tughqanlirining xitay hökümiti teripidin bésimgha uchrash ehwali, “Yépiq terbiyelesh merkezliri” ge élip kétilgen waqti we isim-familisi heqqide jedwel turghuzup, tizimlash ishini bashliwetken.

Bextiyar ömer ependi, özliri éniqlighan “Yépiq terbiyelesh merkezliri” ge élip kétilgen Uyghur tutqunlar heqqide mexsus bir doklat teyyarlap, bu yil 4-ayning 27-küni biryussélda ötküzülidighan “5 Kishilik namayish” mezgilide yawropa parlaméntigha we bashqa munasiwetlik döletlerning hökümetlirige yollaydighanliqini bildürdi.

Bextiyar ömer ependining bildürüshiche, ular igiligen ehwallardin xitay da'irilirining her xil bahane-sewebler bilen muhajirettiki Uyghurlarning yurtlirida qalghan uruq-tughqanlirining tutqun qilin'ghanliqi we “Terbiyelesh lagérliri” gha qamiliwatqanliqi melum bolmaqtiken.

Bügün yawropadiki melum bir dölettin ziyaritimizni qobul qilghan bir neper Uyghurmu özi sewebidin wetende qalghan ata-anisining awwal xitay saqchilirining tehditige uchrighanliqini, kéyin ularning “Terbiyelesh merkizi” ge élip kétilgenlikini bildürdi.

Uning bildürüshiche, bultur xitay saqchiliri uninggha téléfon qilip, özi yashawatqan dölettiki kimlikini bérishni telep qilghan. U, xitay saqchilirining bu yolsiz telipini orunlighan halettimu wetendiki ata-anisi we uruq-tughqanlirining oxshashla awarichilikke uchraydighanliqini hés qilip, saqchilarning telipini ret qilghan. Shuningdin kéyin yerlik da'iriler uning 60 yashtin ashqan késelchan dadisini 2017-yil 11-ay mezgilide tutqun qilip, korlaning lopnur nahiyesidiki “Terbiyelesh merkizi” ge qamighan.

Uning bildürüshiche, dadisi “Terbiyelesh lagéri” qamalghandin kéyin, yéziliq hökümet yene bu a'ilining yillardin buyan térip kéliwatqan 75 mo kélidighan térilghu yérini qayturup bérishni telep qilghan. “Terbiyelesh merkizi” de késili qozghilip qalghan dadisi bu yil 1-ayda doxturxanida 10 künlük dawalinish üchün qoyup bérilgen bolsimu, emma opératsiye tamamlan'ghandin kéyin dadisi qaytidin “Terbiyelesh merkizi” ge élip kétilgen. Bultur 12-ay mezgilide uning bilen sözleshken anisimu özining yéqin arida “Terbiyelesh merkizi” ge ewetilidighanliqi heqqide uqturush tapshuruwalghanliqini, emma u baridighan “Terbiyelesh merkizi” de adem ziyade jiq bolghini üchün nöwet kütüwatqanliqini bildürgen. Shundin kéyin uning wetendiki uruq-tughqanliri bilen bolghan barliq alaqisi üzülüp qalghan.

U, özining chet'elge chiqqandin kéyin xitay saqchilirining parakendichilikige uchrash ehwali we uning sewebidin wetendiki ata-anisining tutqun qilinip “Terbiyelesh lagéri” gha qamalghanliqi qatarliq ehwallarni “Erkin asiya radiyosi” da bérilishige qoshulghan bolsimu, lékin ismi we öz kimlikini ashkarilashni xalimaydighanliqini bildürdi.

Bextiyar ependi, Uyghur diyaridiki “Terbiyelesh merkezliri” ge qamalghan tutqunlar heqqidiki uchurlarni igilesh xizmitide özliri yoluqqan eng köp ehwallardin birining del uchur bergüchilerning öz kimlikini ashkarilashtin ensireydighanliqi ikenlikini bildürdi.

Bextiyar ependi, muhajirettiki Uyghurlardiki bu xil ensiresh psixikisining xitayning “Terbiyelesh merkezliri” ge qamalghan Uyghurlarning ehwalini höjjet halitige ekélishke éghir qiyinchiliq peyda qiliwatqanliqini, muhajirettiki Uyghurlarning imkaniyitining yétishiche “Terbiyelesh lagérliri” gha qamalghan uruq-tughqanlirining ehwalini munasiwetlik teshkilat we uchur wasitilirige ashkarilishining bu xil lagérlarning heqiqiy mahiyitini dunyagha tonutush we xitay hökümitige bésim peyda qilishta zor rol oynaydighanliqini bildürdi.

Norwégiye Uyghur komitétining ayallar we balilar xizmitige mes'ul xadimi xelchem memtimin xanimning qarishiche, bu xil ensireshning sewebi del chet'ellerdiki Uyghurlarning xitaydin yiraqta turupmu xitay saqchilirining dawamliq tehdit sélishigha uchrawatqanliqi, ularning yurtida qalghan ata-ana we qérindashlirining xitay da'irilirining yenimu ilgirilep ziyankeshlik qilishidin ensiresh ikenlikini alahide tekitlidi.

Xelchem xanim, muhajirettiki Uyghurlarning wetendiki uruq-tughqanlirining xitay da'irilirining bésimigha uchrawatqanliqi we tutqun qilinish ehwalini dunyagha anglitishta téximu jür'etlik bolushqa chaqirdi. U, démokratik döletlerde yashawatqan Uyghurlar awazini chiqarghandila, andin xitay hökümitining zulumigha uchrawatqan qérindashliri aldidiki wijdaniy burchi we mejburiyitini heqiqiy ada qilghili bolidighanliqini tekitlidi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.