Хитай коммунист партийисиниң 17 ‏- қурултийи йеқинлашқансири охшимиған пикирләрни бастуруш шунчә җиддий түс алмақта

• Мухбиримиз вәлиниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Дуняға енгилизчә вә хитайчә йезиқларда кәң тарқилидиған, кишилик һоқуқни қоғдашни нишан қилған 'тйәнваң' йәни 'тәңриниң тори' намлиқ интернет тор бетиниң сингапор, данийә, сичуәнләрдики хизмәтчилири бүгүн, мәзкур 'тйәнваң тор бети' ниң мәңгүлүк тақалғанлиқини америка ширкәтлири арқилиқ ениқлиған. 'Бошүн тор бети' ниң хәвәр қилишичә, кишилик һоқуқни қоғдашни нишан қилған мәзкур 'тйәнваң тор бетигә улинидиған бәзи башқа тор бәтлириму буниң билән тәң чәкләнгән. Хәвәрдә ейтилишичә, тйәнваң тор бетиниң учур искилати наһайити чоң, учур издәш яки тарқитиш қабилийити наһайити күчлүк болғанлиқи үчүн, интернет ширкәтлири мәзкур тор бетини тақаш җәһәттә хитай һөкүмитиниң иқтисадий бесимиға учриған болуши мумкин.

Коммунист хитай һөкүмити охшимиған пикирләрни бастуруш җәһәттә йеқинда әң қаттиқ бастурғини 'тйәнваң тор бети'

Бу қетим мәңгүлүк тақиветилгән 'тйәнваң тор бети' ниң саһиби хуаңчи әпәндиниң баян қилишичә, хитай коммунист партийиси 4 ‏- июн вәқәлирини ашкарилайдиған 'тйәнваң" тор бетини бастурушни 2000 ‏- йили башлиған иди. Әмди йеқинда, коммунист хитай һөкүмити охшимиған пикирләрни бастуруш җәһәттә әң қаттиқ бастурғини йәнила 'тйәнваң тор бети' болуп қалди.

Америкиниң 2002 ‏- йиллиқ кишилик һоқуқ доклатида 'хитай һөкүмити хәлқниң диний етиқат әркинлики, аз санлиқ милләтләр сиясити, сиясий мәһбуслар сиясити вә интернет учурлири қануни җәһәтләрдә кишилик һоқуқни еғир дәриҗидә дәпсәндә қилди' дәп баян қилинған иди. Әйни вақитта шу доклатта мәшур уйғур карханичи рабийә қадир билән тйәнваң тор бетиниң саһиби хуаң чи әпәндиниң бәтнам билән җазалланғанлиқи типик мисал қилип тилға елинған иди.

Бу қетим хитай һөкүмити мәңгүлүк тақивәткәнликини елан қилған 'тйәнваң тор бети' ниң саһиби хуаңчи әпәнди һәққидики учур архиплириға асасланғанда, хуаң чи әпәнди 1998 ‏- йили тйәнваң намлиқ адәм издәш тор понкити қурған, бир йилдин кейин 1989 ‏- йилидики 4 ‏- июн вәқәсини ашкарилайдиған тйәнваң тор понкити қуруп, хәлқ ичидики 4 ‏- июн вәқәси тоғрисидики инкаслар вә тәләп вә қаршилиқ һәрикәтләр, бу һәрикәтләрниң қандақ нәтиҗигә еришкәнлики тоғрисидики учурларни елан қилишқа башлиған. 2000 ‏- Йили 6 ‏- айда коммунист сақчилири хуаңчи әпәндини сичуәндә қолға елип, нәқ җинайәт пакитлири болмиған әһвал астида 5 йиллиқ қама җазасиға һөкүм қилинған. Хуаң чи әпәнди қамақ муддити тошуп 2005 ‏- йили түрмидин чиққандин кейин, 'тйәнваң кишилик һоқуқ тәшкилати' қурған. 2007 ‏- Йили 6 ‏- айда, хуаң чи әпәнди америкида 'тйәнваң кишилик һоқуқ мәркизи' дегән бир тәшкилатни қанун бойичә тизимға алдурған.

Хуаң чи: хитай һөкүмитиниң интернет муһасирисини бузуп ташлашқа бизниң қабилийитимиз тамамән йетиду

‏-‏-‏- Тйәнваң то бетиниң мәңгүлүк тақалғанлиқи һазир бизгә мәлум болди,‏ дәйду хуаңчи әпәнди,‏-‏-‏- хитай һөкүмитиниң интернет муһасирисини бузуп ташлашқа бизниң қабилийитимиз тамамән йетиду. У тәрәп қараңғу болса, дуняниң йәнә бир тәрипидә йоруқлуқ бар. Биз бир нәччә күн ичидила бундақ тор бетидин йәнә бирни вуҗутқа чиқиралаймиз. Әмма һазирқи дәвр қанун дәври, қанунлуқ дәва қилиш үчүн қолда нәқ пакит болуши керәк. Гәрчә бу тор бетиниң коммунист партийә тәрипидин бастурулғанлиқи шәк-шүбһисиз болсиму, әмма қандақ бастурғанлиқниң нәқ пакитлирини сотта көрситиш керәк. ‏-‏-‏- Хуаң чи әпәндиниң ейтишичә, улар һазир пакитларни ениқлаватиду.

Коммунист һөкүмити хәлқниң пулини хәлқни бастуруш үчүн айимай сәрп қилиду

Кишилик һоқуқ паалийәтчиси люнйәнчүнниң баян қилишичә, хитай коммунист партийисиниң 17 ‏- қурултийи ечилишқа аз қалди, олимпик мусабиқисиниң башлинидиған вақтиму йеқинлаватиду, коммунисит хитай һөкүмити һәр йили өктәбир ейидин бурун бир қетим чоң бастуридиған мәвсүмму келиватиду. Һазир 'тйәнваң тор бети' ниң бастурулғанлиқи бундақ бир чоң бастурушниң алдинқи шәписи.

Хитай һөкүмити һазир, һеч болмиғанда 'тйәнваң тор бети' дәк кишилик һоқуқ авазлирини әң аҗиз һаләткә чүшүрүшниң чарисини қиливатиду. Коммунист һөкүмити хәлқниң пулини хәлқни бастуруш үчүн айимай сәрп қилиду. Охшимиған пикирдики кишиләрни һечнемә қилалмиса, сақчи қоюп қанунсиз нәзәрбәнд астиға алиду, һөкүмәт бундақ уларни пулға сетивелип, тәрбийиләп йетиштүрүп чиқалайду.

Уйғурчә тор бәтлиридиму һөкүмәт һазир охшимиған пикирләрни қопаллиқ билән чәкләйду

Һазир уйғурчә тор бәтлиригә қарайдиған болсақму, униңда охшимиған көз қарашларни қопаллиқ билән чәкләйдиған һадисиләр көп. Уйғур тор бәтлиридә 'бу тор бетигә киришкә рухсәт қилинмиди', 'бу мақалини чаплаш мәни қилинди' дегәндәк охшимиған пикирләрни учуқ-ашкара чәкләйдиған әхлақсизлиқ -қанунсизлиқ һадисилири көп учрайду.

Һәтта торға киридиған кишиләрниң һәммиси кимлики тәкшүрүп, сақчилар тәрипидин тизимға елиниду. Шундақла һазир көпинчә адәмниң чәтәлдики туғқанлири билән хәт яки телефон алақиси үзүп ташлиниватиду.(Вәли)