Xitay kommunistik partiyisining 17 ‏- qurultiyidin burunqi alametler(1)

• Muxbirimiz welining bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Xu jintaw, wén jyabaw we zéng chingxonglar 3 - ayning 16 - künidiki, xitay memliketlik xeliq qurultiyining yépilish murasimida. AFP Photo

Xitay kommunist partiyisining chong qurultiyi her besh yilda bir qétim échilidu, her qétim échilishtin burun, kommunist partiye jungxu'a xelq jumhuriyitining asasiy qanunida dölet puqralirining asasiy hoquqi heqqide belgilen'gen maddilargha qarimu-qarshi halda siyaset belgilep, siyasiy köz qarishi kommunist partiye bilen oxshash bolmighan dölet puqralirini qattiq basturidu. Hazir xitay kommunist partiyisining 17 ‏- qurultiyi échilish aldida turmaqta. Xitay hökümiti bu qétim yene siyasiy köz qarishi kommunist partiye bilen oxshash bolmighan dölet puqralirini qattiq basturush siyasiti qollinishqa bashlidi.

Xitay kommunist partiye siyasiy byurosining ezasi, kommunist xitay hökümitining jama'et xewpsizlik ministiri ju yungkang kommunist partiyining dölet ichi we sirtidiki düshmenlirige qattiq zerbe bérip jem'iyetni tinchlandurush pilanini élan qildi. Ju yungkang bu heqte qilghan sözide bolupmu shinjang, tébet qatarliq jaylardiki musteqilliq heriketlirige qattiq zerbe bérishni alahide tekitlidi.

Hazir xelq'aradiki uchur wastilirida inkas qiliniwatqan xitay kommunist partiyisining 17 ‏- qurultiyidin burunqi alametler töwendikiche.

1 ‏- Xujintawning qaytidin hoquq teqsimlishi

Erkin asiya radi'osining muxbirliri éniqlighan xewerge qarighanda, xitay merkizi hökümiti 4 ‏- ayda tashqi ishlar ministirliqi, pen-téxnika ministirliqi, dölet yer-bayliq ministirliqi, su insha'ati ministirliqi qatarliq ministirliqlarning ministirlirini almashturghandin kéyin, 8 ‏- ayning 30 ‏- küni yene maliye ministirliqi, kadirlar ministirliqi, bixeterlik ministirliqi, teptish ministirliqi, dölet mudapi'e sana'iti komitéti, dölet baj idarisi qatarliq muhim tarmaqlarning ministirlirini almashturdi.

Xitay kommunist hökümitining yuqiri qatlamdiki kadirlar ehwalini bilidighan gaw shin ependining erkin asiya radi'osida élan qilghan obzorida éytilishiche, 17 ‏- qurultaydin burunqi emeldar almashturush burunqigha oxshimaydu.

Bu qétim qurultaydin xéli burunla ashkara élan qilip almashturghan emeldarlarning 12 si 1950 ‏- yilidin kéyin tughulghan , belki yuqiri bilim unwani bar kommunistlar. Xu jintawning bu tedbiri asasen 17 ‏- qurultaydiki 'saylam'da uqushmasliq yüz bérip, ularning saylinalmay qélishidin saqlinishni meqset qilidu.

2 ‏- Xitayda 12 milyon dane qoral jem'iyetke tarap ketkenliki

Xongkongda chiqidighan 'shepe' zhurnilining 6‏-7 ‏- ayliq sanida bayan qilinishiche, xitayning jama'et xewpsizlik ministirliqi 5 ‏- ayning 25 ‏- küni her qaysi ölke we qoralliq saqchi qisimlargha "qanunsiz miltiq we oq-dorilarni éniqlash, yighiwélish heqqide pikir" dégen höjjetni chüshürgendin kéyin, 5 ‏- ayning 28 ‏- küni yene dölet kabinéti we dölet herbiy komitéti "shexsiylerning qolida saqliniwatqan miltiq, oq-dorilarni jiddiy bir terep qilish heqqide belgilime" dégen ikki höjjetni tarqatqan.

Siyasiy byuroning da'imiy ezasi lo genning éytishiche, hazir jem'iyetke tarqilip ketken qoral sani texminen 12 milyon. Eger jem'iyetke tarqilip ketken bu qoral we oq-dorilar hazirla bir terep qilinmisa, buningdin kéyin dölette tinch kün bolmaydu.

9 ‏- Ayning 18 ‏- küni xitayning 'shinjang xewer tori' da bayan qilinishiche, ürümchi sheherlik jama'et xewpsizlik idarisi 9 ‏- ayning 13 ‏- küni, qizil qiya köli shimali yol 8 ‏- kochidiki bir pojangza iskilatini muhasirige élip, 8791 sanduq salyot, pojangza qatarliq 8 türlük partlatquch olja alghan, omumiy qimmiti 800 ming yüen. Saqchilar bu iskilatning xizmetchilirini tutqan. Iskilatning wéy famililik xojayini hazir qachaqta.

3 ‏- Intérnétni tosushqa xitay hökümitining iqtidari ajiz kéliwatqanliqi

B b s ning bayan qilishiche, xitay kommunist partiyisi merkizi komitétining teshwiqat ministirliqi 7 ‏- ay we 8 ‏- aylardila höjjet tarqitip, adettiki dölet puqralirining intérnétke kirishini imkan qeder tosush we 17 ‏- qurultayni kütiwélish üchün, gézitlerde élan qilinidighan xewerler we foto süretlerning mezmuni oxshash bolushi, yer-zémin hoquqi dewasi inkas qilinmasliqi lazim, dep tekitligen idi.

Amérikining kaliforniyidiki deywis kompyutér tetqiqat orni we yéngi mékisko tetqiqat ornining éniqlishiche, xitay merkizi hökümiti intérnétni tosush üchün orunlashturghan 'otluq tam' dep atilidighan uchur süzgüch yumshaq détallirining ünümi yaxshi bolmaywatidu. Xitay hökümitining uchur süzgüchi yumshaq détalliri, gerche kommunist partiye yaman köridighan sezgür söz-ibarilerni süzüp tosush we buzushqa tirishqan bolsimu, emma pütün dunya birla waqitta kiridighan chong intérnét tor betliridiki 'düshmen' lerni tosushta uning iqtidari ajiz kelmekte. (Weli)