Xitay hökümiti 4 ‏- iyon weqesidin kéyin Uyghurlarning erkinlikini chekleshni qebihleshtürdi


2007.06.05

Bügün tarixshunas dr qahar barat ependi4 ‏- iyun weqesidin kéyin xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan siyasiti özgergenliki heqqide mulahize élan qildi.

Sotsyalizm lagirining parchilinishigha bérilgen ségnal

Qahar barat ependining qarishiche, xitayda yüz bergen 1989 ‏- yilidiki 4 ‏- iyon démokratiye herikiti sotsyalizm lagirining parchilinishigha bérilgen ségnal we bir xil yaxshi bashlinish idi. Gerche bundaq yaxshi bashlinish xitayda basturulghan bolsimu, lékin sowét ittipaqida, sherqiy yawrupada dawam qilip ghelibe qildi.

Xitay tarixida ilgharliqqa yüzlinish pursetliri bir nechche qétim kelgen

Qahar barat ependining qarishiche, xitay tarixida bir nechche qétim ilgharliqqa yüzlinish pursiti kelgen bolsimu, emma pursetler qoldin ketküzüp qoyulup, ilgharliqqa yüzlinish bolmay qalghan. Buninggha xitayning fi'odalliq en'enisi tosqun bolghan.

Xitay hökümiti mustebitlikke qaytti

Qahar barat ependining qarishiche,xitayda ishikni échiwétish siyasiti yolgha qoyulghan 1980 ‏- yillarda , Uyghurlarda nurghun yaxshi kitablar chiqqan idi. 4 ‏- Iyon démokratiye herikiti basturulghandin kéyin, xitay kommunst partiyisi mustebitlikke qaytip, Uyghurlarni pikir erkinlikidin mehrum qaldurushqa bashlidi.

Uyghurche kitab-zhurnallarni cheklesh barghanséri qebihleshmekte

Qahar barat ependining qarishiche, 4 ‏- iyon démokratiye herikiti yétekchilirining biri bolghan örkesh ependining Uyghur bolghanliqi, kommunist xitay hökümitining Uyghurlarni basturushigha bahane boldi.

Uyghur aptonom rayon da'iriliri béyjing hökümitige yaxshichaq bolush üchün, Uyghur xelqighe qarita qattiq qolluq siyaset qollinip, Uyghurche kitab-zhurnallarni qattiq teqip astigha élishqa, chekleshke bashlidi. Uyghurlargha qaritilghan bundaq siyaset barghanséri qebihlishiwatidu. (Weli)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.