Уйғур балилири алдинип хитай өлкилиридә оғрилиққа селинмақта (1)

• Мухбиримиз гүлчеһрәниң бу һәқтики программисини аңлаң
• Download story audio

Йеқинқи йиллардин буян, хитай хәвәр мәнбәлиридә елан қилинишға қариғанда, бәзи кишләрниң мәхсус уйғур балилирини хитай өлкилиригә алдап апирип уларни оғрилиқ вә булаңчилиққа селишқа охшаш җинайи һәркәтлири, хитайниң һәммә җайлирида охшаш болмиған дәриҗидә мәвҗут болмақта, бу хил җинайи қилмишниң бүгүнкидәк көп көриливатқан, бир еғир җәмийәт мәсилисигә айлинишиға нимиләр сәвәп боливатиду ?

Илгири радиомизға телифон қилған бәзи уйғурлар хитай өлкилиригә хизмәт яки саяһәт үчүн барғинида, аптовузларда, адәм җиқ базар яки сода сарайларда 10 яшлар әтрапидики уйғур балилириниң өткән кәчкәнләрниң сомкилириға, янчуқлириға қол селиватқанлиқини һәтта бәзилириниң зәһәрлик чекимлик сетиватқанлиқидәк әһвалларни наһайити көп учратқанлиқини вә бу нарсидә балиларниң кичик туруп җинайәт йолиға кирип кетиватқанлиқидин ечинғанлиқини ейтқан иди.

Йәнә бәзи уйғурлар хитай өлкилиригә хизмәт яки башқа ишлар билән барғанда у җайда хитайларниң уйғурларни көргән һаман, уйғур дигән оғри, булаңчи, кавапчи дәп яман көздә қарап хорлуққа учриғанлиқидәк әһвалларниму мәлум қилған иди.

Хитай сақчилири йәнә бир түркүм алдап кетилгән уйғур балиларни уйғур елигә қайтуруп бәрди

7 - Өктәбир пәйшәнбә тәңритағ тор бетидә буниңға мунасивәтлик бир хәвәр елан қилинди. Хәвәрдә көрситилишичә, гуйяң сақчи даирилири, гуйяң шәһридә 13яшлардики бир уйғур балини оғрилиқ қиливатқанда тутивалған.

Бу уйғурбала икки йил бурун елидин алдап келингән болуп, у бәргән йип учиға асасән бир өйдин йәнә турғун нияз қатарлиқ 17адәмни қолға алған.

Ениқлинишичә бу 17адәмниң 5ши техи қорамиға йәтмигән өсмүр балилар, вә төти қиз бала һәмдә йәнә сәккизи чоң адәм болуп, қорамиға йәтмигән бу 5 балини турғун нияз исимлик җинайәт гумандари уйғур елидин гуйяңға алдап елип келинип янчуқчилиқ вә оғрулуққа үгәткән икән.

Турғун нияз бу шәһәрдә кавапчилиқ қилип астиртин алдап кәлгән балиларни кочиға чиқип оғрилиқ қилишқа мәҗбурлиған вә һәр бир балиниң күнигә кам дигәндә 300юән тепишини вәзипә қилған. Әгәр балилар буни орунлиялмиса уларға тамақ бәрмәй уруп қийниған.

Хәвәрдә дийилишичә нөвәттә нияз билән тәң тутулған бу балилар уйғур аптонум районлуқ җамаәт хәвепсизлик орниға тапшуруп берилгән.

Биз мәзкүр учурдин хәвәр тапқандин кейин, уйғур сақчи даирилиридин тутулған балиларниң әһвали һәққидә мәлумат елишқа тириштуқ. Әмма уйғур сақчи даирилири " түзүм бойичә чәтәл ахбарат орунлириға учур бәрмәймиз" дәп зияритимизни рәт қилди.

Биз йәнә мәзкүр делони ениқлиған гуйяң шәһәрлик җамаәт хәвепсизлик идарисиниң разветка әтритигә телифон қилдуқ. Бир хитай сақчи бу һәқтә зияритимизни қобул қилди :

Хитай өлкилиридә буниңға охшаш алданған балилар нурғун

Биз униңдин гуйяңда қолға елинған бу уйғур балилар җинайи җавапкарлиққа тартиламду дәп соридуқ, у хитайниң җинайи ишлар қануни бойичә бу делода җинайи җавапкарлиқниң һәммиси, қорамиға йәтмигән бу нарсидә балиларни җинайәт йолиға башлиған кишигә артилиду. Һазир уйғур сақчи даирлири балиларниң ата анилириниң қойниға қайтурушқа башлиди. Диди.

Биз йәнә униңдин ичкири өлкиләрдә уйғур елидин келип мушундақ янчуқчилиқ оғрилиқ қиливатқан уйғур балиларни көп учратқили боламду ?дәп соридуқ,

У гуйяңда хелә җиқ бирақ мәмкликәтниң һәммә йеридә бар. 14, 15яшлардики балилар җиқрақ һәтта 10яшқа йәтмәйдиғанлириму бар. Диди.

Биз йәнә униңдин нимә үчүн қорамиға йәтмигән уйғур балиларни ичкир өлкиләргә адап әкилип оғрилиқларға салидиған бундақ җинайи қилмиш шунчә еғир болиду, хитай җаммаәт хәвепсизлик тармақлири буни тизгинләшкә амали йоқму дәп соридуқ ?

У ойланған һалда, "бу мәсилә шинҗаң сақчи даирилири билән мунасивәтлик, чүнки биз уларни тутқинимиз билән уларниң көп қисми хитай тили билмигәндин кейин, һәр җайларда тутулған бундақ балилар яки адәм бедиклири асасән йәрлик сақчи даирилириниң бир тәрәп қилишиға тапшурилиду. Униң үстигә улар даим сорақ җәрянида өливелишқа урунидиған вәқәләр көп күрүлди, игәллишимизчә бу балиларни оғрилиққа салған җинайәт гумандарлири уларға сақчи тутивалса гәп билмәймән дәңлар, қистиса өливалимән дәп қорқутуңлар андин силәрни қоюп бериду дәп үгитидикән. Бундақ әһвал болған бизму бәзи балиларни тутивалған болсақму амалсиз уларниң һаяти бихәтәрликини көздә тутуп қоюп бәргән. Бира қ мениңчә гуйяңда яки башқа шәһәрләрдә болсун, сирттин келип янчуқчилиқ оғрулуқ қилидиғанлар наһайити көп, уйғурларниң чирайи башқа хитай өлкилиридин кәлгән адәмләрдин пәрқлиқ болғачқила улар бәк көзгә көрүнүп туриду" диди.

Хитай өлкилиридә уйғур балиларниң алдинип оғурлуқ қилишигә уларниң намратлиқи һәм билимсизлики сәвәп болған

Биз йәнә униңдин силәрчә уйғур балилириниң мушундақ адәм бедиклири яки оғрилиққа салидиған җинайәтчиләргә алдинип хитай өлкилиригә чиқишиға нимә сәвәп болған? дәп соридуқ.

Сақчи бу соалимизға әтраплиқ җавап берип : "мениңчә уйғур елидин хитай өлкиләргә чиқип бундақ җинайәт йоллири арқилиқ җан беқишиға уларниң иқтисадий әһвалиниң начарлиқи йәнә бир тәрәптин билим сәвейисиниң төвән болғанлиқи асасий сәвәп болған. Өз юртлирида наһайити намрат йол тапалмиған кишиләр көпүнчә башқа шәһәрләргә берип җан беқиш йоли издәйду- ғу, уларму шундақ" диди.

Бу сақчи йәнә сөһбитимиз җәрянида хитайниң һәммә җайлирида балиларни алдап апирип янчуқчилиққа салидиған ишлар көп болсиму, уйғурлар чирай вә башқа җәһәттә пәрқлиқ болғачқа бәкму көзгә көрүнүп қалған, бәлким мушу амил уйғурларниң хитай өлкилиридики образини хүнүкләштүргән болиши мүмкин. Дигән қарашлирини ейтти.

Игәлләшкә қариғандиму уйғур өсмүр- балиларни хитай өлкилиригә алдап кетип сетиветидиған, һәмдә мушундақ янчуқчилиқ оғрилиқларға салидиған җинайи һәркәтләр хелә дәриҗидә еғир болуп, чәтәлләрдики уйғурларму бу мәсилиниң сәвәп нәтиҗилири һәққидә пикирләр йүргүзмәктә, (давами бар) (гүлчеһрә)