Xitay hökümiti mekteplerge eydizning aldini élish derislikini kirgüzidighanliqini élan qildi
2004.09.14
Xitay dölet kabénti eydiz késilining aldini élish we dawalash xizmiti komititi ishxanisi yéqinda " memliketlik eydiz késilining aldini élish teshwiqat - terbiye xizmiti körsetküch layihisi" ni élan qilip, ma'arip tarmaqliridin 2005 - yilidin bashlap eydiz késilining aldini élish derislikini her qaysi ottura, ottura - aliy téxnikom we aliy mekteplerning oqutush pilanigha kirgüzüshni telep qildi.
Bu layihide, toluqsiz ottura siniplarda mewsümige alte sa'et , toluq ottura siniplarda töt sa'et , aliy mekteplerde bolsa, eydiz késilidin mudapi'e körüsh heqqide mexsos liksiyilerni orunlashturup, bu mezmunni salametlik terbiyisi qatarliq derisliklerge kirgüzüsh kérekliki körsitilgen.
Eydiz késlining aldini élish terbiyisi burunla bashlinishi kérek édi
Xitayda eydiz késilini dawalash we aldini élish xizmitige sel qariliwatqanliqi, xelq'ara sehiye teshkilati qatarliq organlarning tenqidige uchrap kiliwatqan mesililerning biri idi. Béyjingda yashawatqan eydiz pa'aliyetchisi xujiyaning qarishiche, eydiz késlining aldini élish terbiyisi, eslide mekteplerde burunla bashlinishi kérek iken. U mundaq dédi:
"Eydiz késilidin mudapi'e körüsh xizmitini ishlewatqan bu bir nechche yil jeryanida biz alliburun aliy mektep oqughuchilirini " eydiz késilining tarqilish ihtimalliqi yuqiri bolghan ademler topi" gha kirgüzduq. Chünki ularning eydiz késili we jinisiy saghlamliq heqqidiki tonushi bekla kemchil".
Xitay hökümitining zuwani bolghan shinxu'a agéntliqining bildürishiche, mezkür layihide, her qaysi derijilik hökümetler, ma'arip, sehiye we pilanliq tughut qatarliq orunlarning hemkarliqida bir mixanizim turghuzup, her qaysi aliy - ottura mekteplerning doxturi we ten - salametlik terbiyisi élip baridighan oqutquchilargha eydiz késilidin mudapi'e körüsh telim - terbiyisini élip bérish belgilen'gen.
Uningda yene, aliy we téxnikom mekteplirige yéngidin qubul qilin'ghan oqughuchilargha eydiz késili, jinisiy késellerning aldini élish terbiye qollanmisi tarqitish, her qaysi aliy we ottura mekteplerning kütüpxanilirigha eydiz késilige a'it oqushluqlarni qoyush, mekteplerning teshwiqat taxtilirini waqti - waqtida yéngilash qatarliqlar körsitilgen.
Xewerge qarighanda, xitay dölet kabénti eydiz késilini dawalash we aldini élish xizmiti komititi yuqirdiki teshwiqatlar arqiliq, ammining bolupmu yash- ösmürlerning eydiz késilige bolghan tonushini östürüp, kemsitish we xata qarashlarni yoqutushni hemde ularning eydiz késlining aldini élish xizmitige qatnishish qizghinliqini östürüshni ümid qilidighanliqini bildürgen.
Buning ünümi zadi qanchilik bolar?
Uyghur éli nöwette eydiz késli eng téz yamrawatqan rayunlarning biri, Uyghur élide uzun yil oqutquchiliq qilghan chet'eldiki yashar ependi, xitay hökümitining bu qararini qarshi alidighanliqini , biraq bu tedbirlerning ünümidin gumanlinidighanliqini otturigha qoyup mundaq dédi:
Yashar ependi yene özi oqutquchi bolup ishligen mezgilide, mekteplerde eydiz késilidin mudapi'e körüsh terbiyilirining asasen élip bérilmighanliqini körsütüp mundaq didi:
U axirida, eydiz késilining aldini élish terbiyisini kücheytish bilen bir waqitta, xitay hökümitini diniy erkinlikni qoyup bérip, diniy étiqatni kücheytish arqiliq, kishilerning exlaqini yaxshilap, eydiz késili we zeherlik chikimlikke oxshash jem'iyet mesililirining aldini élishqa chaqirdi.
Firansiye axbarat agénitliqining bildürishiche, hazir xitayda 840 mingdin artuq eydiz wirosi bilen yuqumlan'ghuchilar bar dep élan qilinmaqta. Biraq xelq'ara eydiz pa'aliyetchiliri heqiqi sanning xitay hökümiti élan qilghan reqemdin xélila köp ikenlikini bildürmekte. (Arzu)