Londonda afghanistan mesilisi muzakire qilindi

London yighinigha kelgen bir qisim dölet wekilliri afghanistan prézidénti xemid karzay bilen . AFP

31‏- Yanwar küni londonda échilghan ikki künlük yéghinning échilishida söz qilghan amérika tashqi ishlar minstiri kondaliza rays, prézidént bush hökümitining amérika dölet mejlisidin kéler yili afghanistan üchün bir milyard yüz milyon dollar sorashni pilanlawatqanliqini bildürdi.

Yéngi pilan

Yéghindiki sözide, afghanistanni qaytidin qurush pa'aliyitining nahayiti téz ilgirilewatqanliqini tekitligen amérika tashqi ishlar minstiri rays, emma buning yéterlik emeslikini eskertip, biz afghan xelqighe béridighan yardimimizni köpeytishimiz kérek, dédi.

En'giliye tashqi ishlar minstiri jak stro en'giliye hökümitining kélerki üch yil ichide afghanistan'gha 800 milyon dollar iqtisadiy yardem béridighanliqini jakarlidi hemde afghanistanning rayonda démokratik bir dölet bolup qed kötürüshi pütün dunya jama'etchiliki üchün paydiliq, dédi.

Amérika birleshme agéntliqining xewer qilishiche, london yéghinigha qatnashqan wekiller aldimizdiki besh yil ichide afghanistan milliy bixeterliki, iqtsadiy tereqqiyati we bu döletning zeherlik chikimliklerge qarshi herikitige yardem qilish üchün bir pilan otturigha qoyghan.

Bu pilan'gha asasen, afghanistan hökümiti, dölet ichidiki qanunsiz qoralliq guruppilarni qoralsizlandurush üchün pa'aliyet élip baridighanliqi, kishilik hoquqqa hörmet qilidighanliqi, xelqning turmushini yaxshilaydighanliqi hemde zeherlik chékimlik etkeschilikige qarshi jiddiy küresh élip baridighanliqi toghrisida, yéghin'gha qatnashqan herqaysi dölet wekillirige we b d t ning bash katibi kafi annan'gha wede bergen.

Taliban qalduqliri yenila mewjut

Afghanistanda talibanlar hakimiyitining amérika bashchiliqidiki birleshme armiye teripidin gumran qilin'ghanliqidin töt yildin köprek waqt ötti. Emma afghanistan hélimu dunyaning eng kembeghel döletlirining béri hemde bixeterlik mesilisi bu döletning tereqqiyati aldidiki muhim tosalghu hésablinidu.

Gerche, afghanistanda yéngi bir asasiy qanun qobul qilinip, démokratik usulda prézidént we parlamént saylamliri ötküzülgen bolsimu, lékin bu döletning bolupmu jenubi we sherqi rayonlirida toqunushlar hélimu dawamlishiwatidu. Afghanistanda mewjut 18 ming amérika eskiri we buninggha qoshumche bu dölette pa'aliyet élip bériwatqan shimaliy atlantik okyan ehdi teshkilati herbiy qisimliri téxiche afghanistandiki taliban we elqa'ide qalduqlirini pütünley basturalmidi.

Xewerlerge qarighanda, afghanistandiki taliban qalduqliri pa'aliyetlirini kündin‏ - kün'ge kücheytmekte. Amérika birleshme agéntliqining bildürüshiche, ötken yili afghanistanda yüz bergen toqunushlarda 1600 etrapida kishi ölgen bolup, bularning 91 i amérika eskiri iken. Töt aydin béri afghanistandiki taliban qalduqlirimu, iraqtiki qarshilashquchi küchlerge oxshash özini öltürüwélish xaraktérlik hujumlarni élip barmaqta.

Amérika afghanistan'gha dawamliq yardem béridu

Weziyetning bundaq bolushigha qarimay, amérika prézidénti jurj bush yéqinda, amérikining 2006‏- yili afghanistandiki herbiy qisimlirining sanini 19000 din 16500 kishige chüshüridighanliqini jakarlidi. Gerche shimaliy atlantik ehdi teshkilati afghanistandiki herbiy qisimlirining sanini köpeytip, amérika herbiy qisimlirining ornini toldurudighanliqini tekitligen bolsimu, amérika prézidéntining yuqiridiki sözliri, amérika afghanistandin chikiniwatamdu dégen'ge oxshash sözlerning tarqilishigha seweb bolghan. Hetta bezi afghan rehberlirimu amérika prézidéntining bu sözliridin endishilen'genlikini bildürgen. Emma amérika tashqi ishlar minstiri kondaliza rays 30- yanwar küni bergen bayanatida, amérikining 1989‏- yili sowit qisimlirining afghanistandin chikinip chiqishidin kéyin, afghanistan'gha yéqindin köngül bölmigenlkidin kélip chiqqan netijidin qattiq ders alghanliqini tekitlep, bu qétim buning qaytilanmaydighanliqini bildürdi.

Amérika hökümitining, sowit ittipaqining herbiy qisimlirini afghanistandin chékindürüp chiqishi bilen birlikte, afghanistan bilen alaqisini üzüp, bu döletni öz haligha qoyup bérishi netijiside, afghanistanda ichki urush partlap, axirida afghanistanda talibanlarning hakimiyet béshigha kélishi bilen bu dölet térrorchiliq pa'aliyetliri we zeherlik chikimlikler etkeschilikining merkizige aylan'ghan.

Mutexessislerning éytishiche, buningdin ders alghan dunya döletliri bu qétim afghanistanni démokratik bir dölet qilip qurup chiqip, bu dölette muqimliqni qaytidin tiklesh üchün jiddiy tirishchanliq körsetmekte. Talibanlar hakimiyitining gumran bolghanliqidin töt yildin köprek bir waqit ötkende, afghanistanni qaytidin qurush mesiliside échilghan londondiki yéghin'gha 70 etrapida döletning wekili qatnashqanliqi, dunya jama'etchilikining afghanistan'gha bolghan alaqisining dawamlishiwatqanliqining bir ispati hésablinidiken. (Qanat)