Xitay we Uyghur élidiki eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan balilarning ehwali éghir bolmaqta (1)

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Gerche xitay hökümiti, yéqinqi yillardin buyan eydiz késilining aldini élishqa ilgirikidin bir qeder jiddiy qarawatqan bolsimu, ular balilar arisidiki eydiz mesilisige dégendek köngül bölmigen.

Dunya sehiye teshkilatining balilar fondi jem'iyiti eydiz mesilisi mutexessisliri " xitay hökümiti eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan balilar sanining qanchilik ikenliginimu éniq bilmeydu, shunga yéqinqi yillardin buyan, ular bu heqte héchqandaq éniq sanliq melumat bérelmigen" dep körsetmekte.

Amérika awazi radi'osining xewerler tor bétida bérilgen melumatta körsitilishiche, xitay hökümiti 2001 - yili eydiz késilidin kélip chiqqan eydiz yitimliri sanini 76 ming dep élan qilghandin buyan, ta bügün'ge qeder héchqandaq munasiwetlik melumat bermigen.

Bir qisim doxtur we mutexessisler: " xitaydiki eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan balilarning ehwali xitay hökümitining perizidinmu éghir bolghan, xitay hökümiti eydiz balilargha dégendek köngül bölmigen. Eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan köp sandiki balilar ta hazirghiche dawalinish pursitigimu érishelmigen" dep körsetmekte.

Xitaydiki eydiz késili tesirige uchrighan balilar sani 2 milyon bolushi mumkin

Xitayning "kéyinki ewlatlargha köyünüsh xizmet komitéti tereqqiyat merkizi" ning mudiri sün jigangning bildürüshiche: xitaydiki eydiz késilining tesirige uchrawatqan balilarning sani heqiqeten yildin yilgha köpeymekte iken. Ö sözide: " gerche bu heqte téxi éniq bir sanliq melumat bérilmigen bolsimu, eydiz késili tüpeylidin türlük bésimlargha duch kéliwatqan eydiz balilirining sani 1 milyon'gha yetken bolushi mumkin" dep perez qilghan.

Lékin xitaydiki eydiz yétimlirigha yardem bérish fondini qurup chiqqan eydiz pa'aliyetchisi du chung eydiz kisilining tesirige uchrawatqan balilar sanining emeliyette, xitay hökümiti perez qilghan sandinmu köp ikenlikini körsitip :" xitay hökümiti bundin ikki yil ilgiri "eydiz bimarliri 1 milyon'gha yetti, buning ichide 840 mingi eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghanlar bolup, 160 mingi eydiz késili tüpeylidin ölgen" dep élan qilghan. Eger xelq'ara ölchemlik hésablash usuli boyiche hésablighanda, hazir xitaydiki eydiz bimarlirining sani 2 milyon'gha yetken, shunga eger 1:1 boyiche hésablighandimu, eydiz késili tesirige uchrawatqan balilarning sani 2 milyon'gha yetken bolushi mumkin" dep bildürdi.

Uyghur élidiki eydiz késili tesirige uchrighan balilarning ehwali

Biz Uyghur élidiki eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan balilarning ehwalini igilesh üchün, aptonom rayonluq sehiye nazaritige téléfon qilduq. Ziyaritimizni qobul qilghan mezkur nazaretning eydiz bölümi mes'uli Uyghur élidiki eydiz bimarlirining intayin az sanni igileydighanliqini, hemde késelning asasen bala tughulush we ana süti bilen ozuqlinish jeryanida yuqidighanliqini melum qildi.

Biz ziyaritimizni qobul qilghan mezkur bölüm mes'ulidin " hazir Uyghur élide eydiz késili wirusi bilen yuqumlan'ghan balilar heqqide éniq bir istatistikiliq san barmu?" dep sorighinimizda, mezkur bashliqi : " elwette bar, lékin biz sizge bu sanni ashkarilisaq bolmaydu. Siz aldi bilen bizning nazaret bashliqimizning testiqini éling. U kéler hepte qaytip kélidu. Eger u maqul dése, andin sizge dep bérelishimiz mumkin. Chünki dölet yuqumluq kisellikler heqqidiki belgilimide, késel ehwalining melum bir mezgil ichide choqum mexpiy bolushi kérekliki éniq békitilgen" dep, sanliq melumat bérishni ret qildi.

Mezkur bölüm mes'uli söhbet jeryanida yene: Uyghur élidiki eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan balilarning ichkiri ölkilerdikidek köp bolmasliqidiki sewebler heqqide toxtilip : " Uyghur élidiki eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghanlarning ehwali ichkiri ölkilerdikige oxshimaydu. Mesilen xénende bolsa, u yerdiki eydiz bimarlirining hemmisi dégidek qan sétish we qan bérishtin bolghan. Uyghur élide bolsa asasen sheherlerge merkezleshken bolup, köp sandikisi zeherlik chékimlikni istimal qilghanliqtin kélip chiqqan" dep körsetti.

Lékin nyuyorktiki eydiz tetqiqatchisi muhemmet imin ependi : " Uyghur élidiki eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan balilar sanini xitay ölkiliridikiler bilen mutleq san boyiche sélishturghili bolmaydu. Chünki nisbet boyiche hésablighanda, yenila Uyghur élidiki san yuqiri orunda turidu" dep bildürdi.

Eydiz mutexessislirining melum qilishiche, hazir xitayda eydiz kisilining tesirige uchrawatqan balilar rohi jehettin zor bésimlargha duch kélip, intayin chüshkün halette yashimaqta iken. (Méhriban)