Xitay we Uyghur élidiki eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan balilarning ehwali éghir bolmaqta (2)

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Xitay hökümiti teripidin bérilgen melumatlargha qarighanda, hazir xitayda apisi yaki dadisidin ayrilghan 15 yashtin töwen eydiz yétimliri sani texminen 76 ming bolup, eydiz késilige uchrawatqan balilar sani künséri köpiyishke bashlighan.

Yéqinda xitayning kéyinki ewlatlargha köyünüsh xizmet komitéti tereqqiyat merkizining mudiri sün jigangmu xitaydiki eydiz késilining tesirige uchrawatqan balilar sanining barghanséri köpiyiwatqanliqini hemde eydiz késili tesirige duch kéliwatqan bu balilarning kündilik hayatida türlük kemsitish we bésimlargha duch kélip, rohiy jehette intayin chüshkün halette qalghanliqini melum qilghan.

Eydiz késilining tesirige uchrawatqan balilar déginimiz, normalda ata - anisi eydiz késili bilen ölüp ketken eydiz yétimliridin bashqa yene, a'iliside apisi yaki dadisi eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan yaki özi eydiz wirusi bilen yuqumlinip qalghan balilarni öz ichige alidu.

Xitaydiki eydiz yétimliri eng köp bolghan jay xénen bolup hésablinidu

90 - Yillardin buyan, xitayning xénen ölkisidiki eydiz kentide yüz bergen ehwallar yeni nurghunlighan déhqanlarning namratliq sewebidin azghine pul üchün qan sétish jeryanida eydiz késilini özige yuqturiwalghanliqi metbu'atlarda ashkarilan'ghanda, pütün dunyani zil - ziligha keltürgen.

Bügünki kün'ge kelgende, shu eydiz bimarliri ölgendin kéyin, yétim qalghan balilar sani künséri köpiyip,xitaydiki eydiz késili tesirige duch kéliwatqan balilarning omumi sani 2 milyon'gha yetkenliki perez qilinmaqta.

Uyghur élidiki eydiz bimarliri bundin kéyin hessilep köpiyishi mumkin

Gerche aptonom rayonluq sehiye nazariti eydiz bölümi mes'uli hazir Uyghur élidiki eydiz késilining tesirige uchrawatqan balilar sanini nahayiti az dep bildürgen bolsimu, nyo-yorkta turushluq eydiz mutexessisi muhemmet imin ependi " mutleq san boyiche hisablighanda elwette az körinidu, lékin nisbet boyiche hisablighanda, Uyghur élidiki eydiz késilining tesirige uchrawatqan balilar sani yenila köp, hemde bundin kéyin bu san téximu bek köpiyishi mumkin " dep bildürdi.

Eydiz késili tüpeylidin türlük bésimgha duch kéliwatqan balilar

Eydiz pa'aliyetchilirining melum qilishiche, hazir jem'iyette eydiz késilining tesirige uchriwatqan yeni a'iliside apisi yaki dadisi eydiz bolup qalghan, yaki ata - anisidin ayrilip yétim qalghan, weyaki özi eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan balilar ösüp yétilish jeryanida her xil kemsitish we bésimlargha duch kelmekte.

Mesilen 2004 - yili yazliq tetilde béyjingdiki oqughuchilar lagirigha qatnashqan ata -anisiz qalghan eydiz yétimliri, gerche özliri eydiz wirusi bilen yuqumlanmighan bolsimu, yenila kemsitishke uchrap, hetta béyjingdiki méhmanxanida yétish hoqoqighimu érishelmigen. Bu xil sewebler tüpeylidin, eydiz késilining tesirige uchrighan bezi balilar rohi jehettin nahayiti chüshkün halette bolup, her zaman özini bashqilardin töwen köridighan bolup qalghan, yene beziliri bolsa, jem'iyetning özlirige bolghan naheq mu'amilisini körgendin kéyin, qelbi nepretke toshup, her zaman bashqilardin öch élishnila oylaydighan bolup qalghan. Mesilen, bezi bir eydiz yétimliri bileklirige " chida, öch al, öltür " dégendek sözlerni oyup chékiwalidighan ehwal dawamliq uchrighan.

Xitay hökümiti eydiz yétimlirige köngül bölüshte, emeliy chare - tedbirlerni qollinishi kérek

Gerche xitay hökümiti, yéqinqi yillardin buyan eydiz késilining aldini élishqa ilgirikidin bir qeder jiddiy qarawatqan bolsimu, ular balilar arisidiki eydiz mesilisige dégendek köngül bölmigen.

Dunya sehiye teshkilatining balilar fondi jem'iyiti eydiz mesilisi mutexessisliri : " xitay hökümiti eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan balilar duch kéliwatqan mesililerni toghra bir terep qilip, eydiz yétimlirige köngül bölüshte, emeliy chare - tedbirlerni qollinishi kérek, ulargha yéqindin köngül bölüshi kérek, xitay hökümiti ta hazirghiche téxi eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan balilar sanining zadi qanchilik ikenlikinimu éniq bilmeydu" dep eyiblimekte.

Eydiz ewlatliri duch kéliwatqan yene bir chong mesile

Yéqinda radi'omizning ziyaritini qobul qilghan "xelq'ara bixeter qan élish teshkilati" ning re'isi jéf ependi mezkur teshkilat ezalirining yéqinda xitaydiki eydiz apiti eng éghir bolghan xénen ölkisige bérip tekshürüsh élip barghanliqini hemde bundin kéyin xitayning bashqa ölkilirigimu bérip tekshürüsh élip baridighanliqini we özlirining bundin kéyin, xitayning xénen ölkisidin bashqa jaylirighimu bérip, qan ponkitida ishligüchilerni terbiyilesh we yétildürüsh xizmiti élip barmaqchi boluwatqanliqini bildürdi:

"Biz aptobusqa olturup bu ölkidiki pütün doxturxanilarni bir birdin ziyaret qilip chiqtuq, biz yene, köpligen qan élish ponkitlirigha bérip emeliy ehwallarni igiliduq. Xitay sehiye ministirliqi hazir bizning herqaysi jaylargha bérip tekshurush élip bérishimizgha maqul boldi, biz hazir qan élish we qan bérishte obdan kontrol qilish shundaqla qanning süpitining yaxshi bolishigha kapaletlik qilish heqqide séstimiliq terbiyilesh we yétildürüsh xizmiti élip barmaqchi"

Dangliq eydiz pa'aliyetchisi xujyaning bildürishiche, hazir xitayda eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan balilar duch kéliwatqan yene bir chong mesile, ular üchün mexsus yasalghan dorining kem boluwatqanliqi iken. Uning üstige eydiz késilige giriptarbolghan balilarni dawalaydighan mexsus doxturmu yoq diyerlik iken. Shunga meyli dawalash jehette bolsun, yaki dora ichish jehette bolsun, héchqandaq ünümlük netijiler körülmigen. (Méhriban)