Хитай һөкүмити әйдиз мәсилиси һәққидә йеңи доклат елан қилди

• Мухбиримиз меһрибанниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

Доқтурханида қан арқилиқ HIV юқтруривалған анидин туғулған 4 яшлиқ сун вейлин 28-ноябир күни аниси билән бәиҗиңда.. AFP

Хитай һөкүмити йеқинда хитайдики әйдиз әһвали һәққидә әң йеңи тәкшүрүш елип бериш арқилиқ, йәнә бир қетим доклат елан қилди һәмдә мәзкур доклатта хитайда 2005‏ - йилиниң ахириғичә әйдиз вируси билән юқумланғучилар саниниң 650 миң икәнликини елан қилди. Хитай һөкүмити бундин илгири мәмликәт ичидики әйдиз вируси билән юқумланғучилар санини 840 миң дәп җакарлап кәлгән. Демәк бу қетим елан қилған сан авал елан қилғандин хелила аз болған.

Һәқиқәтни йошуралмайду

Дуня сәһийә тәшкилатиниң хитайда турушлуқ әмәлдари доктор хәнк бекедам әпәнди Dr. Henk Bekedam Хитай даирилири чиқарған доклат бойичә, бәзиләр хитайдики әйдиз вируси билән юқумланғучилар сани азайди, хитайдики әйдиз әһвали яхшилинишқа қарап маңди - дәп чүшиниши мумкин, лекин әмәлий әһвал һәргизму бундақ әмәс, йеңи елан қилинған бу сан һәргизму хитайдики әйдиз вируси билән юқумланғучилар сани көпийиватқан бу хил һәқиқәтни йошуруп кетәлмәйду " дәп көрсәтти.

Дуня сәһийә тәшкилатиниң мәлум қилишичә, хитай һөкүмити бу қетим елан қилған санниң төвән болушидики сәвәб, бимарларниң азайғанлиқидин әмәс, бәлки бундин илгири елан қилишта, санниң бир қәдәр юқири мөлчәр қилинғанлиқидин икән.

Әйдиз һәққидә узун йил тәтқиқат елип барған нюйоркта турушлуқ доктор муһәммәт имин әпәнди хитай һөкүмити елан қилған бу қетимлиқ сан һәққидә тохтилип, бу йәрдә ейтиливатқан санниң тәхмин сан вә тизимликтики сандин ибарәт икки хил сан икәнликини, гәрчә тәхмин сан бурунқидин азлиған болсиму, әйдиз кесилигә гириптар болғанлар тизимликидики санниң бурунқидин көп болуватқанлиқини оттуриға қойди.

Әмәлий сан көп юқири болуши мумкин

Хитайда бултур бир йилниң ичидә әйдиз вируси билән юқумланғучилар сани 70 миңдин ашқан. Дуня сәһийә тәшкилати" бу йил хитайдики әйдиз вирусиниң тарқилиш әһвали техиму бәк еғир болуши мумкин һәмдә кәлгүси 5 йил ичидә хитайдики әйдиз вируси билән юқумланғучилар сани 10 милйонға йетиши мумкин" дәп пәрәз қилмақта.

Хитай һөкүмитиниң мәлум қилишичә, хитайдики назарәт қилиш вә тәкшүрүш хизмитидә илгирикидин бир қәдәр илгириләш болған, шуңа һазир улар әң йеңи усул арқилиқ әйдиз вируси билән юқумланғучилар һәққидә статистика елип барған. Лекин бейҗиңдики " әй җишин "тәтқиқат мәркизидики даңлиқ әйдиз паалийәтчиси вән йәнхәй "хитайда қоллиниватқан назарәт қилиш вә тәкшүрүш усуллирини ишәнчлик дәп қариғили болмайду. Әгәр расла ишәнчлик болса, кишиләр өзликидин берип тәкшүрткүзгән болатти. Һазир хитайда әйдиз вируси билән юқумланған көп сандики кишиләрниң қанун вә әхлақ бесими түпәйлидин, өзликидин сәһийә органлириға берип тәкшүртиши мумкин әмәс. Хитай һөкүмити елан қилған бу сан пәқәт зәһәрлик чекимликни чәкләш сорунлири вә паһишиләрни қамаш орунлириға берип, мәҗбури тәкшүрүш елип бериш арқилиқ игилигән сан, шуңа бу хил статистика қисқиси паһишивазлиқ қилғучиларниң омуми саниниму көрситип берәлмәйду " дәп көрсәтти.

Хитай һөкүмити елан қилған бу қетимқи доклатта көрситилишичә, өткән йили хитайда 25 миң киши әйдиз кесили билән өлгән һәмдә буларниң арисидики 15 миңи йүннән, уйғур ели вә гуаңшида өлгән. (Меһрибан)