Xitay hökümiti eydiz mesilisi heqqide yéngi doklat élan qildi

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Doqturxanida qan arqiliq HIV yuqtruriwalghan anidin tughulghan 4 yashliq sun wéylin 28-noyabir küni anisi bilen be'ijingda.. AFP

Xitay hökümiti yéqinda xitaydiki eydiz ehwali heqqide eng yéngi tekshürüsh élip bérish arqiliq, yene bir qétim doklat élan qildi hemde mezkur doklatta xitayda 2005‏ - yilining axirighiche eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghuchilar sanining 650 ming ikenlikini élan qildi. Xitay hökümiti bundin ilgiri memliket ichidiki eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghuchilar sanini 840 ming dep jakarlap kelgen. Démek bu qétim élan qilghan san awal élan qilghandin xélila az bolghan.

Heqiqetni yoshuralmaydu

Dunya sehiye teshkilatining xitayda turushluq emeldari doktor xenk békédam ependi Dr. Henk Bekedam Xitay da'iriliri chiqarghan doklat boyiche, beziler xitaydiki eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghuchilar sani azaydi, xitaydiki eydiz ehwali yaxshilinishqa qarap mangdi - dep chüshinishi mumkin, lékin emeliy ehwal hergizmu bundaq emes, yéngi élan qilin'ghan bu san hergizmu xitaydiki eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghuchilar sani köpiyiwatqan bu xil heqiqetni yoshurup kételmeydu " dep körsetti.

Dunya sehiye teshkilatining melum qilishiche, xitay hökümiti bu qétim élan qilghan sanning töwen bolushidiki seweb, bimarlarning azayghanliqidin emes, belki bundin ilgiri élan qilishta, sanning bir qeder yuqiri mölcher qilin'ghanliqidin iken.

Eydiz heqqide uzun yil tetqiqat élip barghan nyuyorkta turushluq doktor muhemmet imin ependi xitay hökümiti élan qilghan bu qétimliq san heqqide toxtilip, bu yerde éytiliwatqan sanning texmin san we tizimliktiki sandin ibaret ikki xil san ikenlikini, gerche texmin san burunqidin azlighan bolsimu, eydiz késilige giriptar bolghanlar tizimlikidiki sanning burunqidin köp boluwatqanliqini otturigha qoydi.

Emeliy san köp yuqiri bolushi mumkin

Xitayda bultur bir yilning ichide eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghuchilar sani 70 mingdin ashqan. Dunya sehiye teshkilati" bu yil xitaydiki eydiz wirusining tarqilish ehwali téximu bek éghir bolushi mumkin hemde kelgüsi 5 yil ichide xitaydiki eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghuchilar sani 10 milyon'gha yétishi mumkin" dep perez qilmaqta.

Xitay hökümitining melum qilishiche, xitaydiki nazaret qilish we tekshürüsh xizmitide ilgirikidin bir qeder ilgirilesh bolghan, shunga hazir ular eng yéngi usul arqiliq eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghuchilar heqqide statistika élip barghan. Lékin béyjingdiki " ey jishin "tetqiqat merkizidiki dangliq eydiz pa'aliyetchisi wen yenxey "xitayda qolliniwatqan nazaret qilish we tekshürüsh usullirini ishenchlik dep qarighili bolmaydu. Eger rasla ishenchlik bolsa, kishiler özlikidin bérip tekshürtküzgen bolatti. Hazir xitayda eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghan köp sandiki kishilerning qanun we exlaq bésimi tüpeylidin, özlikidin sehiye organlirigha bérip tekshürtishi mumkin emes. Xitay hökümiti élan qilghan bu san peqet zeherlik chékimlikni cheklesh sorunliri we pahishilerni qamash orunlirigha bérip, mejburi tekshürüsh élip bérish arqiliq igiligen san, shunga bu xil statistika qisqisi pahishiwazliq qilghuchilarning omumi saninimu körsitip bérelmeydu " dep körsetti.

Xitay hökümiti élan qilghan bu qétimqi doklatta körsitilishiche, ötken yili xitayda 25 ming kishi eydiz késili bilen ölgen hemde bularning arisidiki 15 mingi yünnen, Uyghur éli we gu'angshida ölgen. (Méhriban)