Bezi xitay aqqunliri Uyghur élide aldamchiliq bilen pul tapmaqta

Uchurlardin melumki Uyghur rayonida- ürümchige oxshash chong sheherlerde xitay aqqunlirining nopusi hessilep köpeymekte bolup,bezi xitay aqqunlar kishilerni aldap pul tépishnimu Uyghur élide jan béqishning yoli qiliwalghan.

Yol boyida yükünüp olturghan bichare aqqunning sergüzeshtisi

Salam möhterem radi'o anglighuchilar, Uyghur élidiki bezi chong sheherlerdiki adem köp ötidighan kocha boylirida,xitayche chong xetler bilen " men yitim bala, yaxshi niyetlik kishiler méni qutquzuwélinglar......" Dégen'ge oxshash mezmunlar yézilghan waraqchilarni tutup bichare halda yükünüp olturghan, oxshimighan qismetlerge duchar bolghan her xil yashlardiki xitaylarni uchratqili bolidu. Yoldin ötken yaxshi niyetlik kishilerning beziliri ulargha ich aghritip yanliridin pul chiqirip yardem qolini sunishidu.

Belkim ular, bu yükünüp olturghan bichare qiyapettiki xitaylarning özige oxshash aq köngül kishilerning yardimige érishishni pul tépish yoli qiliwalghan aldamchilar ikenlikini oylapmu baqmisa kérek.

Bu heqte yéqinda ürümchi seher gézitide bir qiziqarliq ochérk élan qilindi.

9- Ayning 12 - küni mezkur gézitning muxbiri ürümchidiki méditsina uniwérsitéti derwazisi aldida, oqughuchi qiyapitidiki bir addi xitay qizning, qolida bir qéri ayalning chongaytilghan resimi bilen jeset küli sanduqini tutqan halda, ötken kechkenlerge, " anam shinjanggha ish izdep kélip mashina weqeside ölüp ketti. Pulum bolmighachqa anamni depne qilalmaywatimen, yaxshi niyetlik kishiler anamni yerlikige qoyup rohini imin tapquzushumgha yardem bersenglar" dep yükünüp olturghanliqini körgendin kéyin, ichi aghrip yoldin ötken bezi kishilerge oxshash uninggha pul bergen.

Emma uzun mangmayla muxbirning aldigha kocha boyida yükünüp olturghan bir oghul bala uchrighan, muxbir bu baliningmu, aldida uchrighan qiz kötüriwalghan resimning özini kötiriwalghanliqi, yerge qoyup qoyghan yardem tilesh xétiningmu oxshash ikenlikini bayqap, buninggha qiziqip tekshürüshke bashlighan.

Muxbir bu baligha on yü'en bergendin kéyin, uning nedin kelgenlikini, nime qismetlkerge yoluqqanliqini sürüshte qilghan.

Bu oghul bala xénendin kelgen 15 yashlardiki bala bolup, u muxbirgha " anam shinjanggha ishligili kélip, bir weqede ölüp ketti,femilem wang, men yalghuz bala, anamning xewirini anglap xénendin kelgen idim, emma pul yoq, uni depne qilalmidim, shunga yol boyida tilemchilik qilishqa mejbur boluwatimen dep, jeset küli qutisini quchaqlap échinishliq qiyapette yighlap ketken.

Aldamchilar kündüzi tilemchilik qilsa, kéchisi qawaqxanilarda

Bu balining özini men yalghuz bala dégini muxbirda téximu guman peyda qilghan. Chünki méditsina uniwérsititi aldida olturghan qizbilen uning kötiriwalghini bir ayalning söriti, ikkili'osining sergüzeshtisi oxshash, emma ikkisining munasiwéti yoq bolsa bu qandaqmu guman peyda qilmisun.

Muxbir bu balini bir ashxanigha bashlap piwa quyup bergendin kéyin, uning aghzi échilip muxbirgha ras gépini sözleshke bashlighan.

U, "aka, xéle bolidighan ademdek qilisiz,ras gepni qilsam méning femilem wang emes jang, yurtum xénen xu'ashen, mektepte oqimighan, -2002yili shinjangda pul tépish asanken dep anglap chiqqan, awal bezi ushshaq ishlarni tépip ishlep yürdüm. Kéyin bir yol tépishqa usta yurtdéshim mushu yolni ügitip qoydi, bir künde az digendimu yüz yu'endin jiqraq kirim qilimen denga" digen.

Muxbir uningdin aldida uchratqan qizni sorighanda u " uning bilen tonushimen, ürümchide bizge oxshash pul tépiwatqanlardin 10deki bar, biz bashta bir qéri ayalning resimini tépip chongayttuq, xeqlerni téximu ishensun dep téxi birdin jeset küli sanduqimu sétiwalduq, u qiz xet bilidu, yardem sorash xétini u yazdi, shuning bilen bu sodigha kirishtuq." Digen.

Muxbir uningdin her künlük tapawétinglarni nimige xejleysiler dep sorighanda u " tamaq yeymiz, öyge töleymiz ashqinigha oynaymiz,künde déskoxana, bilyartxana, qawaqxanilargha kirimiz" digen.

Xitayning qanuni bu aldamchilargha yochuq échip bergen

Muxbir mezkür aldamchiliq mesilisini ürümchidiki jama'et xewpbsizlik idarisigha melum qilghanda ular " buninggha oxshash aldamchiliq qilmishi jinayet hisaplansimu, emma ularning her qétimliq aldamchiliq qilp alghan puli ikki yu'en etrapida bolghachqa ulargha jinayet békitishke amalsizqalimiz, shunga bu xil kocha aldamchiliqini bir terep qilmaq heqiqeten tes bolmaqta" dep jawap bergen.

Ikkinchi küni ettigende muxbir bashqa bir yolda hiliqi méditsina oniwérsititi aldida olturghan qizni yene uchratqan, emma bu qétim uning qolida anisning süritining ornigha bir oqughuchilar somkisi almashqan bolup, u aldigha " öyimiz köyüp ketti, men yitim qaldim,oqushsiz qaldim, saxawetlik kishiler méning oqumni dawamlashturishimgha yardem béringlar....." Digen'ge oxshash chong xetleryézilghan bir qeghezni qoyiwalghan. Muxbir uni küzetken.

Muxbirning hisaplishiche, bu aldamchi ettigendin chüshtin kéyin sa'et altigiche aldamchiliq bilen 200yu'endin köp pul tapqan.

Xitay aqqunliri Uyghur élining jemiyet amanliqini buzmaqta

Nöwette her xil qatnash wastilirining qolaylishishigha egiship xitay ölkiliridin Uyghur élige pul tépish meqsitide kéliwatqan xitay aqqunlar künsayin köpiyiwatqan bolup, Uyghur éli istatéstika idarisining ilgiri bergen doklatida künige 30ming xitay bashqa ölkilerdin Uyghur élige kélidu, dep körsitilgen.

Radi'omizgha Uyghur élidin kelgen inkaslargha qarighanda, Uyghur élidiki xitay aqqunlirining köpiyishige egiship, ulargha munasiwetlik jinayiy délolarmu köpeygen bolup, ular jemiyetning amanliqigha tesir yetküzüpla qalmay Uyghur éli xelqining menpe'etige her xil yusunda ziyan yetküzmekte iken. Yuqiriqigha oxshash hetta Uyghur élidiki aq köngül,saxawetlik xelqning pulini aldap élishmu ular üchün pul tépish kespi bolghan.

Emma Uyghur éli partiye, hökümet da'irliri Uyghur éligha kelgen aqqun xitaylarning ornini yuqiri kötirip, menpe'etini qoghdash üchün ularni " aqqun" dimeslik, " xelq ishchiliri" dep atash kérekliki heqqide mexsus siyasetlerni chiqardi. (Gülchéhre)