Xitay amérikining ottura asiyadiki herbiy mewjutluqidin endishe qilidu

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

11-Séntebir weqesidin kéyin, amérikining xelq'ara térrorchiliqqa qarshi kürishi bashlinip, afghanistandiki talibanlarni yoqutushi bilen afghanistan, qirghizistan qatarliq ottura we jenubiy asiya döletliride amérikining herbiy mewjutluqi meydan'gha keldi. Ilgiri- kéyin afghanistandiki baghram, özbékistanning qarshi-xan abad we qirghizistanning paytexti bishkektiki manas ayrodromida hawa armiye baziliri quruldi. Elwette, özbékistandiki baza taqalghan bolsimu, biraq afghanistan hem qirghizistandiki hawa armiye baziliri dawamliq mewjut bolup turmaqta. Bu ehwal xitay herbiy közetküchilirining diqqitini jelp qilghan bolup, ular amérikining ottura asiyadiki herbiy tesiri heqqide her xil tehlillerni otturigha qoymaqta.

Amérika öz bazilirida küchlük qoshun turghuzghan

Gerche, amérikining merkiziy asiya rayonidiki herbiy mewjutluqining peqet térrorchiliqqa qarshi küresh qilip, rayonning bixeterlikini kapaletke ige qilish ikenliki, uning etraptiki bashqa döletlerge héchqandaq tehdit sélish emesliki amérika tereptin köp qétim tekitlen'gen bolsimu, lékin ezeldinla merkiziy asiya rayonini özlirining menpe'etliri bilen baghlap kelgen rusiye we xitayning amérika herbiy bazilirini beribir özliri üchün tehdit dep qarawatqanliqi türlük mulahize we inkaslar arqiliq otturigha chiqmaqta. Bolupmu, amérikining afghanistandiki baghram we qirghizistandiki manas hawa armiye bazilirining Uyghurlarning musteqilliq heriketliri mewjut Uyghur élining jümlidin Uyghurlar nopus jehette mutleq üstünlükni igiligen tengri taghlirining jenubiy rayonliri bilen chégridash jaylargha orunlishishining béyjing istratégiyichilirini bi'aram qilghanliqi tüpeylidin xitay hökümitining shangxey hemkarliq teshkilati hemde mezkur teshkilat ramkisi astida we ayrim yosunda etraptiki pakistan, hindistan, afghanistan, qirghizistan, qazaqistan, özbékistan shuningdek rusiye bilen bolghan bixeterlik munasiwetlirini kücheytishke ehmiyet bériwatqanliqi melum.

Undaqta, xitay néme üchün ottura asiyadiki mezkur amérika baziliridin endishe qilidu? néchi isimlik xitay mulahizichisining "dunya uchur géziti" de élan qilghan maqaliside otturigha qoyulishiche, baghram amérikining merkiziy asiyadiki eng chong herbiy bazisigha aylan'ghan bolup, nöwette, bu baza dawamliq kéngeymekte. Uning dawamliq kéngeytilishi amérikining bu jayda uzun turidighanliqidin dérek béridu. Baghram bazisi kabuldin 47 kilométir, xitayning gherbiy chégrisidin 700 kilométir uzaqliqta bolup, mezkur jay 80 - yillarda sabiq sowét ittipaqining eng chong herbiy bazisigha aylan'ghan idi. Deslepte, amérika baghram bazisigha üch ming herbiy xadim orunlashturghan bolsa, kéyin köpeytip, yette minggha , hazir bolsa 13 minggha yetküzgen. Emeliyette, amérikining pütün afghanistandiki herbiy xadimi 25 mingdin ashidu.

Xitay mulahizichisi néchi maqaliside bu ehwallarni sözlep kélip," baghram hawa armiye bazisi amérika armiyisining ottura asiyadiki eng chong herbiy bazisi shuningdek amérika armiyisining junggoning gherbiy derwazisigha orunlashturghan chong kölemdiki bazisidur" dep xulase chiqiridu.

Aptorning bayan qilishiche, amérika terep bu yerde ayropilanlarning chüshüsh we uchush yolliri, chong iskilatlar we bashqa köpligen eslihelerni yasighan hem üzlüksiz türde rémont qilish we kéngeytish élip barghan bolup, bu yerge eng ilghar urush ayropilanliri jümlidin " C-5 boyin" ",747s boyin" tipliq herbiy ayropilanlar chüsheleydu hemde uchalaydu. Bu yerge yene kinoxana , muncha, pochtixana, chéniqish öyi qatarliq her xil kéreklik orunlar tesis qilin'ghan.

Kéngeytilgendin kéyinki mezkur bazigha adettiki chaghlarda A -10 tipliq hujumchi ayropilanlar, F-16 , F-15 tipliq küreshchi ayropilanlar, AH-64 tipliq qoralliq tik uchar ayropilanlar hem C-17 tipliq toshughuchi ayropilanlar bolup, köp xil herbiy ayropilanlar orunlashturulghan. Mezkur bazisining wezipisi kabulni qoghdash hemde afghanistan hökümitining pütün memliketni idare qilishini qollash hem bashqilardin ibaret dep qaralghan.

"Yawro-asiya quruqluqini kontrol qilish dunyani kontrol qilishtur"

Xitay analizchisi néchi öz mulahizisini dawamlashturup, özige xas bolghan bir qatar qarashlirini bayan qilidu. Uning chüshendürüshiche , amérika burundinla ottura asiyagha kirishni arzu qilghan bolsimu, lékin sowét ittipaqining alahide orni tüpeylidin ottura asiyagha qol salalmighan idi, sowét ittipaqi yimirilgendin kéyin, amérika bu pursetke érishti. Shundaq qilip amérikining ottura asiyadiki herbiy mewjutluqi ré'alliqqa aylandi.

Afghanistan jaylashqan ottura asiyaning néfit bayliqi mol bolupla qalmastin belki, istratégiyilik orni muhim, yawro-asiya chong quruqluqining merkizi nuqtisidur. Uning shimaliy teripi rusiye, sherqiy teripi junggo, gherbiy teripi paris qoltuqi döletliri bilen tutishidu. " Eger kim ottura asiyani kontrol qilsa, shu yawro-asiya quruqluqini kontrol qilidu, kim yawro-asiya quruqluqini kontrol qilsa, shu dunyani kontrol qilidu" dégen en'giliye istratégiyichisining yekünliri bilen öz pikirlirini xulasilaydu xitay aptori néchi.

U yene, "baghramdin uchqan F-15 E tipliq amérika küreshchi ayropilanliri 20 minuttila xitayning gherbiy chégrilirining hawa boshluqigha yétip kéleleydu" dep yazidu shuningdek amérikining B-52H , B-1B we B-2 qatarliq yiraq musapiliq bombardimanchi ayropilanlirining on ming kilométirgha uchalaydighanliqi hem bashqurulidighan bombilar we yadro qoralliri ishlitip urushalaydighanliqi, bulardin qoyup bérilgen bashqurulidighan bombilarning rusiyining jenubi we xitayning gherbiy qisimliri shuningdek hindi okyan rayonigha yétip bérip, ulargha tehdit peyda qilalaydighanliqini tekitleydu.

Elwette, aptor qirghizistandiki amérika hawa armiye bazisining ehwali heqqide tepsiliy toxtalmighan bolsimu, biraq u mezkur baziningmu oxshashla xitayni bi'aram qiliwatqanliqini untup qalmighan bolsa kérek (ümidwar)