Райис: хоңкоңниң сияси тәқдирини хоңкоңлуқлар һәл қилиши керәк

• Мухбиримиз әркинниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

Америка ташқи ишлар министири кондилиза райис, икки күн илгири вашингтонда хоңкоң парламентидики демократик күчләрниң ли җумиң вә шән җоңкәй қатарлиқ вәкиллирини қобул қилип, хоңкоңда демократик ислаһат елип бериш мәсилисини музакирә қилғандин кейин, хитай ташқи ишлар министирлиқи пәйшәнбә күни баянат елан қилип, " хоңкоң мәсилиси җуңгониң ички иши. Биз һәр қандақ чәтәлликниң ички ишлиримизға арилишишиға қарши туримиз," деди.

Ли җумиң башчилиқидики демократик күчләрниң 4 кишилик вәкилләр өмики " хоңкоң хәлқиниң демократийигә болған тәлипини қоллашқа игә қилиш мәқсити билән дүшәнбә күни америкини зиярәт қилишқа башлиған. Демократик күчләр 2007 вә 2008 - йиллирида яки 2012 - йилғичә хоңкоң парламент әзалири вә мәмурий әмәлдарини омуми сайлам арқилиқ сайлашни тәләп қилмақта.

Хитай һөкүмити немишқа қорқиду?

Ли җумиң чаршәнбә күни вашингтонда хоңкоң алаһидә район мәмурий әмәлдари зең йиңчүәнни " хоңкоң хәлқиниң күчлүк арзусини бейҗиңға йәткүзәлмиди," дәп әйиблиди. У, " хоңкоң хәлқиниң арзусини тинч йиғилишлар арқилиқ бейҗиң рәһбәрлиригә бизниң демократийә тәләп қилидиғанлиқимиз вә униңға лайиқ икәнликимизни йәткүзүштин башқа таллаш йоли йоқ " дәйду.

Ли җумиң чаршәнбә күни радиомизни зиярәт қилғанда, " әгәр мән бейҗиң рәһбәрлири билән йүз туранә олтурсам, алди билән уларға демократийидин немә үчүн қорқидиғанлиқини сораймән? немидин қорқуду? яки хоңкоң мустәқиллиқ даваси қиливатмиса " деди. Униң тәкитлишичә, бейҗиң һөкүмити алди билән кишилик һоқуқ, андин әркинлик, кейинрәк демократийә, арқидин мустәқиллиқ тәләплириниң чиқишидин қорқудикән.

Зор көләмлик намайиш

Хоңкоңдики демократик күчләр 4 - декабир күни хоңкоң бойичә зор көләмлик намайиш өткүзүшни пиланлимақта. Хәлқ райини синаш нәтиҗилиригә қариғанда намайишчиларниң сани 200 миңдин ешип кетиши мумкин.

Хоңкоң мәмурий әмәлдари зең йиңчүән, хоңкоңда ислаһат елип бериш пиланини оттуриға қойған болсиму, әмма ислаһат вақит җәдвилини тилға алмиған. У, чаршәнбә күни хоңкоң пуқралириға телевизийә нутиқи сөзләп, өзиниң ислаһат лайиһисини қоллашни тәләп қилди. Әмма зең йиңчүәнниң ислаһат лайиһиси демократик күчләрниң тәнқидигә учримақта.

Төт кишилик вәкилләр өмикиниң әзаси шән җоңкәй, зең йиңчүәнниң ислаһат пиланида омуми сайламниң вақит җәдвили тилға елинмиғанлиқини әскәртип, "бу нишани болмиған бир ислаһат лайиһиси. Омуми сайлам 2012 - йили елип бериламду? 2017 - йилиму яки 2022 - йилиму ? вә яки 20 - 30 йилдин кейинму ? буни биз билмәймиз " деди.

Ли җумиңниң тәкитлишичә, гәрчә бейҗиң һөкүмити хоңкоң парламентидики бәзи демократик әзаларни сөһбәт өткүзүшкә чақирған болсиму, әмма бейҗиңниң коча намайишини тосуп қелиш пилани "муваппәқийәтлик болалмайдикән "

Хитай һөкүмити хоңкоң парламентидики демократик күчләрни өз ичигә алған парламент әзалирини җүмә күни шинҗенда сөһбәт өткүзүшкә тәклип қилди.

Әнглийә, 1997 - йили хоңкоңниң игилик һоқуқини хитайға қайтуруп бәргәндин кейин мақулланған түп қанунда, хоңкоң мәмурий рәһбириниң демократик сайлам билән вуҗудқа келидиғанлиқини қобул қилған. Әмма хитай һөкүмити өткән йили түп қанунға изаһат берип, хоңкоңда 2007 вә 2008 - йиллири - омуми сайлам елип берилиш мумкинчиликини йоққа чиқарған иди. Бирақ америка хоңкоңда демократик сайлам елип беришни қоллимақта.

Америка: хоңкоң алаһидилики вә муһим ролини сақлап қалиду

Америка ташқи ишлар министирликиниң баянатчиси миккормакниң мухбирларға тәкитлишичә, кондилиза райис ли җумиң қатарлиқлар билән учрашқанда " биз, хоңкоңниң сияси ислаһат қәдими вә ислаһат көлимини хоңкоңлуқлар түп қанунидики бәлгилимиләр бойичә қарар қилиши керәкликигә ишинимиз " дәп тәкитлигән.

Миккормак, райисниң ли җумиңға " америка хоңкоң демократийисини вә омум сайлам елип беришни қоллайду " дегәнликини билдүрди. Миккормак, " биз буни хоңкоң, хитай вә пүтүн районниң мәнпәәтигә уйғун келиду. Хоңкоңниң алаһидилики вә давамлиқ муһим рол ойнишини сақлап қалиду, дәп қараймиз " дәйду.

Ли җумиң вашингтонда хәлқара җәмийәттин хоңкоң демократийә һәрикитини қоллашни тәләп қилип, 1984 - йили имзаланған хитай - әнглийә қошма ахбаратида хоңкоңға алий аптономийә ата қилинғанлиқини билдүрди. У, " бу хоңкоң хәлқиниң бизниң ялғуз әмәсликимизни биливелиши үчүн муһим " дәп көрсәтти.

Ли җумиңниң тәкитлишичә, түп қанун 1990 - йили мақулланғандин кейин хоңкоң хәлқи демократийини 17 йилдин бери күтмәктә. Ли җумиң, " һөкүмәткә шуни демәкчимәнки, дуняда бир дөләт хәлқи демократийини яхши нәрсә, дәп қобул қилип туруп , уни 17 йил күткәнликниң бир мисали бармиду?" дәйду. (Әркин)