Amérika we yawropa néme üchün kosowa musteqilliqini qollidi?

• Muxbirimiz shöhret hoshurning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Kosowa mesilisi jiddiy yosunda xelq'ara küntertipke kelgen 1990 ‏ - yillarning otturidin bashlap, xitay metbu'atliri deslep kosowa mesilisini yoshurush pozitsiyisi tutqan, 1999 ‏ - yili nato qoshuni sirbiye armiyisige hujum qilghandin kéyin, bolupmu, bélgradtiki xitay konsulxanisi zerbige uchrighandin kéyin, kosowa mesilisi keng türde xewer qilinishqa bashlighan. Emma, amérika we yawropa döletlirining kosowani qollishini adalet we ténchliq üchün emes, belki özlirining istratégiyilik menpe'etliri üchün dep teshwiq qilghan. Xitay metbu'atlirining bu teshwiqatini inkar qilghuchi xitay ziyaliyliridin biri wang shyawkeydur.

Wang shyawkey: gherbte kishilik hoquq igilik hoquqtin üstün

Proféssor wang shyawkey " kosowa mesilisi we xitayning kelgüsi teqdiri" namliq maqaliside, amérika we yawropaning kosowani qollishini shübhisizki adalet we ténchliq üchün dep körsitidu. " Insan heqlirini igilik hoquqtin üstün bilish gherb qimmet qarishining asasliq qismi. Shunga yerlik ahaliler özlirining dölet tewelikini özliri tallash, milletler öz teqdirini özi belgilesh, omumi xelqning menpe'etige munasiwetlik talash - tartishliq mesililerni xelq awazigha qoyup hel qilish, yerlik hökümetni omumi saylam arqiliq qurup chiqish, jem'iyette adalet we ténchliqni uzun mezgil kapalet astigha élishning charisi."

Aptor gherb dunyasining bügün yuqurqidek chaqiriqlarni teshebbus qilipla qalmay, aldi bilen özlirining ijra qilip kelgenlikini tilgha alidu, u bu torida, fransiye bilen gérmaniyining arisidiki zémin mesilisini yerlik ahalining awazigha qoyush bilen hel qilghanliqini, amérikining kostariko we haway mesilisinimu xelq awazigha sélish bilen hel qilghanliqini misal élip körsitidu. Wang shyawkey maqaliside yene mundaq deydu: "amérika we yawropaning kosowani qollishida shexsiy menpe'etliri bolushi mumkin emes, chünki, amérikining héch bir dölet bilen zémin majrasi yoq, uning üstige shimaliy atlantik ehdi teshkilatining mukemmel qanun - tüzümliri bar, bu tüzümler héch bir eza döletning oz menpe'etliri üchün heriket qilishigha yol qoymaydu."

Wang shyawkey yene mundaq yazidu " yawropa ikki qétimliq dunya urushidin kéyin, insaniyetning chong bir a'ile ikenlikini, shunga dunyaning her qandaq yéride yüz bergen bir heqsizliqning axirqi hésabta özlirigimu ziyan élip kélidighanliqini tonup yetti, amérika we natoning kosowani qollishi mana buningdin bashqa meqsette emes ."

Wufen: yawropa tarixy tejribe sawaqlarni közde tutiwatidu

Xitayning kosowa mesilisidiki meydanini tenqid qilghan xitay démokratchiliridin wu fen mundaq deydu: xitayning kosowa mesilisidiki meydani tuturuqsiz, u kosowani qollisa, xitayda musteqilliq telep qiliwatqan milletlerni jasaretlendürüp qoyidu, ularning telipini qanuniy jehettin étirap qilghan bolidu, qollimisa, kosowa teywen bilen déplomatik munasiwet ornitip qélish xewpi bar. Wufenning qarishiche, yawropa uzun mezgillik ichki we tashqi urushlardin kéyin tarixtin toghra xulase chiqarghan. Diniy mezhepler urushi, kishilerning teshkilatlargha oyushush hoquqini qobul qildurghan bolsa, zémin majraliri milletlerning öz teqdirini özi belgilesh hoquqini qobul qilishqa mejburlighan. Yawropaning kosowa mesilidiki meydani ene eshu xulasining ipadisi.

Wang shyawkey, amérikining adaliti üstide toxtilip mundaq deydu: yawropa 2 ‏ - dunya urushidin kéyin, dunyada saqchiliq rol oynighuchi bir döletning kéreklikini tonup yetti we amérikini buninggha layiq kördi. Elwette, amérikining tashqi siyasitini pütünley adaletlik dégili bolmaydu, dunyaning bügünki tereqqiyat sewiyiside yüzde - yüz adaletlik bir saqchini kütüshkimu bolmaydu؛ méning amérika adalitige bolghan hörmitim, uning barliq tashqi siyasitidin memnun bolghanliqimdin emes, belki bügün dunyaning xojayinliqini talishiwatqan döletlerni bir - birige sélishturushtindur.

Yuqiriqi qarash, xitay ziyaliyliridin iqtisadshunas wang shyawkeyge a'ittur. Amérika kosowa, darfur, bérma mesilisige tutqan pozitsiyisi bilen dunya jama'etchilikining köp qismining alqishigha érishken bolsimu, pelestin we iraq siyasiti bilen bir qisim jama'etning bolupmu islam dunyasining tenqidige uchraghliq. (Shöhret hoshur)