Amérika dölet mejlisi ezaliri xu jintawgha xet yézip, rabiye qadirning perzentliri qoyup bérishni telep qildi

• Muxbirimiz qanatning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Amérika dölet mejlisi awam palatasining ezasi tam lantos ependi 2006 – yili 14 – mart küni amérika dölet mejlisi binasida ötküzülgen Uyghur medeniyet künide sözlimekte. RFA

Téxi on besh ay awwal xitay türmisidin erkinlikke érishken Uyghur milliy herikitining rehbiri rabiye qadirxanimning oghulliri, qahar abduréhim, ablikim abduréhim we alim abduréhimning yéqinda xitay hökümiti teripidin qolgha élinip, qizi roshen'gülning nezerbend qilin'ghanliqi, dunya jama'etchilikining bolupmu amérikining diqqitini qozghidi.

Rabiye qadir xanimning perzentlirining xitay hökümiti teripidin tutulghanliqi heqqidiki xewerlerning tarqilishi bilen birge amérika hökümiti jiddiy inkas qayturdi. Amérika tashqi ishlar ministirliqi bayanat élan qilip bu weqedin endishilen'genlikini bildürdi.

Igileshlerge qarighanda, amérikining xitayda turushluq bash elchisi xitay tashqi ishlar ministirliqigha bérip, amérika hökümitining rabiye xanimning perzentlirining qolgha élin'ghanliqini nahayti jiddiy bir mesile dep qaraydighanliqini tekitligen hemde washin'gtonda turushluq xitay bash elchisini milliy bixeterlik kéngishige chaqirtip, bash elchige rabiye xanimning perzentlirining xitay hökümiti teripidin qolgha élinishi we xitay saqchilirining ulargha qaratqan mu'amilisining amérika - xitay munasiwetlirige selbiy tesir yetküzidighan bir mesile ikenlikini eskertken.

6‏-Ayning 23 ‏- küni amérika dölet mejlisining nopuzluq ezasi we dölet mejlisi xelq'ara munasiwetler komitétining re'isi hanr hayd, mezkur komitétning aliy derijilik ezasi we amérika dölet mejlisi kishilik hoquq guruppisining re'isi tam lentos ependiler xitay dölet re'isi xu jintawgha bir xet ewetip, rabiye qadir xanimning perzentlirining xitay hökümiti teripidin tutulghanliqigha qattiq naraziliq bildürgen hemde ularning tézdin we shertizh qoyup bérilishini telep qilghan.

Hanri hayd we tam lentos ependiler, xu jintawgha yézilghan xetni amérika dölet mejlisining barliq ezalirigha tarqitip, ularni bu xetni özlirining namida xitay dölet re'isige ewetishke chaqirghan.

Amérika dölet mejlisi xelq'ara munasiwetler komitétining re'isi hanri hayd we dölet mejlisi kishilik hoquq guruppisining re'isi tam lentos ependiler xitay dölet re'isi xu jintawgha ewetken xétide mundaq dégen:

"Sizningmu xewringiz bolghandek, bu yil may éyining axirida, rabiye qadir xanimning üch balisi tutulghan bolup, ularning ikkisi qattiq urulghan hemde ularning bashqa a'ile ezalirimu waqitliq tutulghan we qattiq qorqutulghan, tehditge uchrighan.

Bizning hökümitimiz, sizning bixeterlik xadimliringizning bu qilmishigha qattiq naraziliq bildürüp, rabiye qadir xanimning perzentlirini qutquzushqa tirishti. Sizning bixeterlik organliringiz amérika hökümitining bu heqtiki teleplirini ret qilipla qalmay, 6‏- ayning 13‏- küni rabiye qadirxanimning yene bir oghli yeni qahar abduréhimni aqsuda tutqun qildi. Biz rabiye xanimning üch oghli alim abduréhim, ablikim abduréhim we qahar abduréhimning qolgha élin'ghanligha qattiq naraziliq bildürimiz hemde ularning tézdin we shertsiz qoyup bérilishini telep qilimiz.

Hanri hayd we tam lentos ependilerning xitay dölet re'isi xu jintawgha ewetken xétide yene mundaq diyilgen:

6‏-Ayning 13‏- küni qahar abduréhim baj oghrilash we saqchilar bilen hemkarlashmasliq, ablikim abduréhim dölet hakimiyitini aghdurushqa urunush we alim abduréhim wetenni parchilash üchün teshkilat qurush we baj oghrilash dégen'ge oxshash jinayetler bilen eyiblendi. Rabiye xanim türmidin qoyup bérilip, amérikigha ewetilgen chaghda, sizning bixeterlik qisimliringizning rabiye qadir a'ilisige rabiye qadirning Uyghur kishilik hoquqi üchün aktip pa'aliyet élip barmasliqi toghrisida qilghan tehditlirini nezerde tutsaq, hökümitingiz rabiye xanimning perzentlirige yükligen jinayetlerning ishenchsizliki körünüp turidu. Qandaq bolushidin qet'inezer, rabiye qadir xanimning newrilirige qaritilghan mu'amile, perzentlirige ishlitilgen qattiq qolluqni heqliq qilip körsetkili bolmaydu. Biz rabiye qadir xanimning a'ile ezalirigha qaritilghan mu'amilini xitay asasiy qanunida békitilgen xitay puqralirini qoghdash qanunlirigha we xitay hökümiti qol qoyghan xelq'ara kélishimlerge xilap bir heriket dep qaraymiz.

Hanri hayd we tam lentos ependiler xu jintawgha ewetken xétini mundaq axirlashturghan:

"Janabiy prézidént, rabiye qadir xanimning perzentlirining qolgha élin'ghanliqi, uning a'ile ezalirigha qaritilghan tehditning dawamlishiwatqanliqi shundaqla, ulargha qaritilghan qattiq qol mu'amile, dunya döletlirini bé'ijingda jem bolup 2008‏- yili olimpik tenheriket yéghinini dostluq we tinchliq rohi bilen ötküzüshke chaqiriwatqan bir dület üchün qobul qilghili bolmaydighan bir heriket.

Axirida biz, sizdin yene bir qétim, rabiye qadir xanimning perzentlirining derhal we shertsiz qoyup bérilishini, uning newriliri we tuqqanlirning salametliki we bixeterlikige kapaletlik qilishingizni telep qilimiz".