Америка - русийә арисида қайта соғуқ уруш вәзийити шәкиллинәмду?


2007.03.06

Америкиниң шәрқий явропада башқурулидиған бомбидин мудапиә көрүш системиси орнитиш пилани русийә билән америка арисидики пикир ихтилапини күчәйтивәтти. Нәтиҗидә, көзәткүчиләр соғуқ мунасивәтләр уруши вәзийитиниң қайта шәкиллинип қелиши, бу қетимқи соғуқ мунасивәтләрниң илгирикидин еғиррақ болуши мумкинликини пәрәз қилишмақта.

Зиддийәтниң мәнбәси- истратегийилик қораллар мәсилиси

Бу йил 1-айда америка һөкүмити полша вә чех җумһурийити билән соһбәт өткүзүп, башқурулидиған бомбидин мудапиә көрүш системисиниң бир қисим әслиһәлирини бу икки дөләткә орунлаштуруш һәққидә келишим һасил қилған шуниңдәк америка һөкүмити мәзкур системини қуруш мәқситиниң русийигә қаритилмайдиғанлиқини әскәрткән һәмдә йәнә русийиниң мунасивәтлик органлири билән көрүшүп, уларни шәрқий явропада қурулмақчи болған башқурулидиған бомбидин мудапиә көрүш системиси һәққидики мәзкур келишимдин хәвәрдар қилған иди. Бирақ, русийә президенти владимир путин мюнхенда ечилған йиғин җәрянида һәмдә кейин москвада ечилған мухбирларни күтүвелиш йиғинида қайта-қайта америкиниң мәзкур пиланини әйибләп, русийиниң бу пиланға нисбәтән актип инкас қайтуридиғанлиқини тәкитлигән, арқидинла русийә баш қоманданлиқ шитабиниң башлиқи балуйевский америкиниң шәрқий явропада қурмақчи болған бу системисиниң 1987-йили америка билән совет иттипақи арисида түзүлгән оттура мусапилиқ башқурулидиған бомбиларни чәкләш келишимигә хилап икәнлики, русийиниң мәзкур келишимдин чекинип чиқидиғанлиқини елан қилди.

Путин йеңи қорал кәшип қилип америкиға тақабил турмақчи

Русийә һәрбий даирилири пәқәт америкиға әмәс бәлки йәнә, полша билән чехниң америкиниң башқурулидиған бомбидин мудапиә көрүш системиси қурушиға қошулғанлиқиға наразилиқ билдүрди, ракета қисимлириниң қомандани полша билән чехниң русийә башқурулидиған бомбилириниң һуҗум нишани болидиғанлиқини агаһландурди. Һәтта, учурлардин қариғанда, америкиниң шәрқий явропада қурмақчи болған мәзкур пиланиға русийә билән истратегийилик мәнпәәтләр тоқунушиға игә грузийә һәм украинийиму қизиқишини билдүрүп, вақти кәлсә мәзкур системини қарши алидиғанлиқини тәкитлигән. Бу әһвал русийиликләрни техиму биарам қилған.

Буниңдин нарази болған русийә президенти владимир путин америкиниң пиланиға қарши русийиниң йеңи әвлад истратегийилик қораллири системисини кәшип қилидиғанлиқи вә орунлаштуридиғанлиқини тәкитләш билән биргә " биз дәватқан бу қорал пүтүнләй йеңи типтики истратегийилик қорал системисидин ибарәт. Мән дәп өттүмки, бу йеңи хилдики истратегийилик қорал системисиниң сүрити аваздин юқири дәриҗидә тез болуп, бу башқурулидиған бомбиниң учуш йоли, учуш егизлики вә учуш йөнилиши давамлиқ өзгирип туриду, буниң алдида башқурулидиған бомбидин мудапиә көрүш системиси қилчә роли қалмайду" дәйду.

Америка авази радиосиниң учуридин қариғанда русийә парламентида болған музакиридә бир қисим парламент әзалири америкиниң бу системисиниң русийигә қаритилғанлиқини әскәртип, униңға қарши туруш тәдбири елиш пикирлирини оттуриға қойған, бир нәпәр парламент әзаси ашкара һалда америкиниң явропада башқурулидиған бомбидин мудапиә көрүш системиси орнитиши хәлқара терроризмни тәһдитигә әмәс, бәлки биваситә русийигә қаритилған дәп көрсәткән.

Москва вашингтонға қарши бейҗиң қәрти ойнайду

Лекин, русийә-америка һәрбий ишлар мутәхәссислириниң қариши башқичә болуп, бир қисим мутәхәссисләр русийә билән америка арисида буниңлиқ билән һәрбий тәйярлиқлар мусабиқиси йүз бәрмәйдиғанлиқини, америкиниң мәзкур пиланиниң русийә үчүн тәһдид әмәсликини, русийә һәрбий вә һөкүмәт әрбаблириниң баянатлириниң чолта вә намувапиқ икәнликини көрситишкән.

"Нийорк вақти" гезити тәрипидин елан қилинған русийә-америка ихтилапи мәсилиси һәққидики мақалидә көрситилишичә, гәрчә америка русийә тәрәптин көп тәнқидләргә учрисиму, бәрибир өз пиланини әмәлгә ашурушни давамлаштуривериду шуниңдәк йәнә шималий атлантик оян әһди тәшкилатиниң кеңийишини қоллайду. Шималий атлантик оян әһди тәшкилатиму русийиниң бу хил һәйвә характерлиқ әйибләшлиригә нарази болған. Америка һөкүмити изчил түрдә русийигә чүшәнчә берип, өзлириниң мәзкур мудапиә системисиниң русийигә қаритилмйдиғанлиқини тәкитләп кәлгән болсиму, бирақ русийә буниңға ишәнмәй кәлди.

Вашингтон –москва мунасивәтлири мана мушундақ соғуқлишиватқан әһвал астида русийә қораллиқ күчлири баш шитаб башлиқи балуйевский төт күнлүк хитай зияритини башлап, хитай һәрбий рәһбәрлири билән бирләшмә һәрбий маневир өткүзүш, һәрбий –техника вә қорал-ярақ содиси қатарлиқларни өз ичигә алған көп тәрәпләр бойичә музакирә елип барди. Русийиниң "мустәқиллиқ" гезити вашингтон билән болған мунасивәтләр соғуқлишип қалғанлиқи үчүн москваниң бейҗиң билән һәрбий иттипақ шәкилләндүрүш арқилиқ америкиға тақабил турушқа интиливатқанлиқини, русийиниң асияда өзиниң һәрбий шериклирини бәрпа қилишқа тиришиватқанлиқини оттуриға қойди.

Русийә билән хитайниң келишими бойичә бу йил 7-айда русийә-хитай армийисиниң бирләшмә һәрбий маневирни өткүзүлүш пиланланған болуп, бу икки дөләт 2005-йили хитай тәвәсидә 10 миң кишилик қошун қатнашқан тунҗи қетимлиқ бирләшмә маневир елип барған. Көзәткүчиләр бу маневирниң русийә билән хитайниң бирлишип, америкиниң асия-тинч окян районидики тәсиригә инкас билдүрүп, мәзкур районда бу икки дөләтниң күчиниң мәвҗутлиқини көрситип қоюшни мәқсәт қилғанлиқини билдүрүшкән иди. (Үмидвар)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.