Amérika - rusiye arisida qayta soghuq urush weziyiti shekillinemdu?

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Amérikining sherqiy yawropada bashqurulidighan bombidin mudapi'e körüsh sistémisi ornitish pilani rusiye bilen amérika arisidiki pikir ixtilapini kücheytiwetti. Netijide, közetküchiler soghuq munasiwetler urushi weziyitining qayta shekillinip qélishi, bu qétimqi soghuq munasiwetlerning ilgirikidin éghirraq bolushi mumkinlikini perez qilishmaqta.

Ziddiyetning menbesi- istratégiyilik qorallar mesilisi

Bu yil 1-ayda amérika hökümiti polsha we chéx jumhuriyiti bilen sohbet ötküzüp, bashqurulidighan bombidin mudapi'e körüsh sistémisining bir qisim eslihelirini bu ikki döletke orunlashturush heqqide kélishim hasil qilghan shuningdek amérika hökümiti mezkur sistémini qurush meqsitining rusiyige qaritilmaydighanliqini eskertken hemde yene rusiyining munasiwetlik organliri bilen körüshüp, ularni sherqiy yawropada qurulmaqchi bolghan bashqurulidighan bombidin mudapi'e körüsh sistémisi heqqidiki mezkur kélishimdin xewerdar qilghan idi. Biraq, rusiye prézidénti wladimir putin myunxénda échilghan yighin jeryanida hemde kéyin moskwada échilghan muxbirlarni kütüwélish yighinida qayta-qayta amérikining mezkur pilanini eyiblep, rusiyining bu pilan'gha nisbeten aktip inkas qayturidighanliqini tekitligen, arqidinla rusiye bash qomandanliq shitabining bashliqi baluyéwskiy amérikining sherqiy yawropada qurmaqchi bolghan bu sistémisining 1987-yili amérika bilen sowét ittipaqi arisida tüzülgen ottura musapiliq bashqurulidighan bombilarni cheklesh kélishimige xilap ikenliki, rusiyining mezkur kélishimdin chékinip chiqidighanliqini élan qildi.

Putin yéngi qoral keship qilip amérikigha taqabil turmaqchi

Rusiye herbiy da'iriliri peqet amérikigha emes belki yene, polsha bilen chéxning amérikining bashqurulidighan bombidin mudapi'e körüsh sistémisi qurushigha qoshulghanliqigha naraziliq bildürdi, rakéta qisimlirining qomandani polsha bilen chéxning rusiye bashqurulidighan bombilirining hujum nishani bolidighanliqini agahlandurdi. Hetta, uchurlardin qarighanda, amérikining sherqiy yawropada qurmaqchi bolghan mezkur pilanigha rusiye bilen istratégiyilik menpe'etler toqunushigha ige gruziye hem ukra'iniyimu qiziqishini bildürüp, waqti kelse mezkur sistémini qarshi alidighanliqini tekitligen. Bu ehwal rusiyiliklerni téximu bi'aram qilghan.

Buningdin narazi bolghan rusiye prézidénti wladimir putin amérikining pilanigha qarshi rusiyining yéngi ewlad istratégiyilik qoralliri sistémisini keship qilidighanliqi we orunlashturidighanliqini tekitlesh bilen birge " biz dewatqan bu qoral pütünley yéngi tiptiki istratégiyilik qoral sistémisidin ibaret. Men dep öttümki, bu yéngi xildiki istratégiyilik qoral sistémisining sür'iti awazdin yuqiri derijide téz bolup, bu bashqurulidighan bombining uchush yoli, uchush égizliki we uchush yönilishi dawamliq özgirip turidu, buning aldida bashqurulidighan bombidin mudapi'e körüsh sistémisi qilche roli qalmaydu" deydu.

Amérika awazi radi'osining uchuridin qarighanda rusiye parlaméntida bolghan muzakiride bir qisim parlamént ezaliri amérikining bu sistémisining rusiyige qaritilghanliqini eskertip, uninggha qarshi turush tedbiri élish pikirlirini otturigha qoyghan, bir neper parlamént ezasi ashkara halda amérikining yawropada bashqurulidighan bombidin mudapi'e körüsh sistémisi ornitishi xelq'ara térrorizmni tehditige emes, belki biwasite rusiyige qaritilghan dep körsetken.

Moskwa washin'gton'gha qarshi béyjing qerti oynaydu

Lékin, rusiye-amérika herbiy ishlar mutexessislirining qarishi bashqiche bolup, bir qisim mutexessisler rusiye bilen amérika arisida buningliq bilen herbiy teyyarliqlar musabiqisi yüz bermeydighanliqini, amérikining mezkur pilanining rusiye üchün tehdid emeslikini, rusiye herbiy we hökümet erbablirining bayanatlirining cholta we namuwapiq ikenlikini körsitishken.

"Niyork waqti" géziti teripidin élan qilin'ghan rusiye-amérika ixtilapi mesilisi heqqidiki maqalide körsitilishiche, gerche amérika rusiye tereptin köp tenqidlerge uchrisimu, beribir öz pilanini emelge ashurushni dawamlashturiwéridu shuningdek yene shimaliy atlantik oyan ehdi teshkilatining kéngiyishini qollaydu. Shimaliy atlantik oyan ehdi teshkilatimu rusiyining bu xil heywe xaraktérliq eyibleshlirige narazi bolghan. Amérika hökümiti izchil türde rusiyige chüshenche bérip, özlirining mezkur mudapi'e sistémisining rusiyige qaritilmydighanliqini tekitlep kelgen bolsimu, biraq rusiye buninggha ishenmey keldi.

Washin'gton –moskwa munasiwetliri mana mushundaq soghuqlishiwatqan ehwal astida rusiye qoralliq küchliri bash shitab bashliqi baluyéwskiy töt künlük xitay ziyaritini bashlap, xitay herbiy rehberliri bilen birleshme herbiy manéwir ötküzüsh, herbiy –téxnika we qoral-yaraq sodisi qatarliqlarni öz ichige alghan köp terepler boyiche muzakire élip bardi. Rusiyining "musteqilliq" géziti washin'gton bilen bolghan munasiwetler soghuqliship qalghanliqi üchün moskwaning béyjing bilen herbiy ittipaq shekillendürüsh arqiliq amérikigha taqabil turushqa intiliwatqanliqini, rusiyining asiyada özining herbiy shériklirini berpa qilishqa tirishiwatqanliqini otturigha qoydi.

Rusiye bilen xitayning kélishimi boyiche bu yil 7-ayda rusiye-xitay armiyisining birleshme herbiy manéwirni ötküzülüsh pilanlan'ghan bolup, bu ikki dölet 2005-yili xitay teweside 10 ming kishilik qoshun qatnashqan tunji qétimliq birleshme manéwir élip barghan. Közetküchiler bu manéwirning rusiye bilen xitayning birliship, amérikining asiya-tinch okyan rayonidiki tesirige inkas bildürüp, mezkur rayonda bu ikki döletning küchining mewjutliqini körsitip qoyushni meqset qilghanliqini bildürüshken idi. (Ümidwar)