Amérika - xitay herbiy da'iriliri dostlishiwatamdu?

• Muxbirimiz shöhret hoshurning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Amérika dölet mudapi'e ministiri robért géytis aldinqi küni xitay ziyaritini axirlashturdi. Géytésning bu qétimqi ziyaritide xelq'ara jama'etning diqqitini tartqan iran mesilidin bashqa yene ikki nuqta bolup ؛ buning biri, amérika-xitay herbiy ishlirida qiziq liniye alaqisi ornitishqa kélishishi؛ yene biri bolsa, amérikining xitay herbiy ishliridiki xupiyanilikke qarita endishisining tilgha élinishidur. Mana bu ikki nuqta, siyasiy mulahizichiler teripidin türlük mulahize qilinmaqta.

Amérika-xitay hökümet emeldarliri otturisida qiziq liniye alaqisi ornitish teshebbusi , 1990 ‏-yillarning axirida otturigha qoyulup, 2004 ‏-yili emelge ashqan . Ikki terep herbiy ishlirida qiziq liniye alaqe teshebbusi bolsa, 2003 ‏-yili amérika tereptin otturigha qoyulghan, xitay buninggha bu yil 6 ‏- ayda maqulluq bildürgen.

" Qiziq liniye ornitish amérikining düshminige qarap yéqinlishishi , emma dostlishishi emes "

2001 ‏-Yili amérika -xitay herbiy ishlirida xeynen arili weqesi yüz bergen, bu weqede, ikki terepning charlighuchi ayropilanliri soqulup kétip, xitay terepning uchquchisi wangwéy hayatidin ayrilghan, amérika terepning 24 adimi xitay térritoriyisige ruxsetsiz chüshüp hayatini qoghdap qalghan؛ bu weqening sewebini amérika terep, ikki terep arisidiki uchur-alaqe yétersizliki dep körsetken. Mana bu jeryanlarni nezerde tutqan analizchilardin fu tayshing" ikki terep otturisida qiziq liniye alaqisi ornitilishi normal bir ish, u peqet uchur dewridiki xelq'ara herbiy ishlar tereqqiyatining normal éhtiyaji, uning ikki terep munasiwitide alahide ehmiyiti yoq" dep teripleydu.

Fu tayshing teywen dölet mudapi'e uniwérsitéti urush tetqiqat institutining mu'awin bashlighi , u sözide yene , " amérika xitayning düshmen ikenlikini éniq bilidu, qiziq liniye ornitish kélishimi amérikining düshminige qarap yéqinlishishi , emma dostlishishi emes , amérika her waqit düshminige yéqinliship turushqa ehmiyet béridu" dep körsitidu.

Shangxey sherqi asiya tetqiqat ornining bashlighi jang nyenchi amérikining nöwettiki teywen siyasitini " teywenni amérika -xitay ortaq kontrol qilish siyasiti"dep izahlaydu we amérika ‏- xitay herbiy da'irilirining munasiwiti heqqide toxtilip mundaq deydu, " teywen mesiliside her ikki terepning özige xas menpe'eti bar, teywen mesiliside ikki terepning ortaq menpe'eti yoq , bu sewebtin, ikki terep arisidiki munasiwet , qollinilghan ibariler qandaq bolushidin qet'iynezer menpe'et talishishtin bashqa nerse emes."

" Amérikining birinchi nomurluq düshmini xitaydur "

Xitayni istratégiyilik shérik yaki istratégiyilik reqip dep tonush amérikidiki xitay siyasiti üstidiki ikki chong oxshimighan qarash. Xitayni istiratégiyilik reqip qarighuchilar arisida " kök éqim - Blue Team dep atilidighan bir guruppa bolup, bular, xitayni amérika üchün eng xeterlik kuch dep qaraydu. Xitay ‏- amérika arisida haman bir küni toqunush kélip chiqidu, buning üchün xitay hazirdin bashlap tizginlinish kérek dep teklip béridu. Kök éqimdikiler amérikining hökümet, herbiy, axbarat we idé'ologiye sépide belgilik nopuzgha ige bolup, amérikining xitay siyasitige her waqit aktip tesir körsitidu.

Kök éqimdikiler, 1999 ‏-yili 3 ‏-ayda xitay heqqide mexsus doklat teyyarlap, xitayning amérikidin herbiy téxnika oghrilighanliqini pash qilghan, 2000 ‏- yil amérika dölet mejliside, teywenning eskiriy küchini ashurushni meqset qilghan "teywen bixeterlikini kücheytish layihisi" namliq layihining maqullinishigha seweb bolghan؛ 11 ‏- séntebir weqesidin kéyin,kök éqimdikilerning amérikining birinchi nomurluq düshmini xitaydur" dégen qarishi amérika xelqi ichide belgilik derijide étibarini yoqatqan bolsimu, emma amérikining xitay siyasitidiki tesirini azaytmighan.

Bu qétim, robért géytis tilgha alghan xitayning herbiy sahediki xupiyanilik mesilisi, kök éqimdikiler izchil türde tekitlep kéliwatqan mesilidur. Mana bu nuqtini nezerde tutqan mulahizichiler, géytésning bu qétimqi ziyaritini amérika-xitay munasiwitining yaxshilinishidin bisharet dep qarashqa bolmaydighanliqini eskertmekte.

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, amérika tashqi ishlar ministiri kandiliza rayis, 2000 ‏- yili féwralda , amérikining dölet menpe'eti dégen uqumni qayta sherhilep, amérika menpe'eti démek,dunyada amérikining herby küchining üstünlükini qoghdash démektur dep körsetken hem xitayning asiya ténch -okyan rayonida, xojayinliq ishtihasi bilen bash kötürüp chiqiwatqanliqini eskertken idi. (Shöhret hoshur)