Obama amérika - xitay munasiwitini muhim hemkarliq we réqabet munasiwiti dep jakarlidi
Muxbirimiz weli
2009.11.10
2009.11.10
AFP Photo
Amérika prézidénti barek obama yéqinda élip baridighan tunji qétimliq sherqiy asiya ziyaritide, aldi bilen yaponiyini ziyaret qilip, andin sin'gaporgha bérip asiya - tinch okyan döletlirining aliy derijilik uchrishishigha qatnishidu, uningdin kéyin xitayni, eng axirida jenubiy koriyini ziyaret qilidu.
B b s ning bayan qilishiche, obama tünügün (düshenbe küni) amérika - xitay munasiwitini muhim hemkarliq we réqabet munasiwiti, dep jakarlidi. Bu, obamaning amérika prézidénti bolghandin kéyin, amérika - xitay munasiwiti buyiche qollinidighan siyasitini tunji qétim ashkara jakarlishi bolup hésablinidu.
Amérika - xitay munasiwiti - ching put térep turup hemkarlishidighan we réqabetlishidighan munasiwet
Roytrs agéntliqining bayan qilishiche, obama amérika - xitay munasiwitini kélimat özgirishi, iqtisadni janlandurush, yadro qoralliri tarqilip kétishning aldini élish qatarliq mesililiride xitay bilen ching put térep turup hemkarlishdighan we réqabetlishidighan munasiwet, bu mesililerde qaysi bir terep öz xahishi buyiche ish qilip meqsitige yételmeydu, her ikki terepning istimalchilarni we bazar igilikini nezerde tutqan réqabiti, xelq'ara ölchemge toshidighan réqabet bolidu, dep körsetti.Eger amérika bilen xitay otturisidiki sodidiki tosalghular hel qilinmisa, bu ikki döletning munasiwiti nahayiti chong bésimgha duch kélidu
Xewerde éytilishiche, obama amérika bilen xitay otturisidiki soda mesiliside 'xitay terep amérikigha ikisport qilghan köp méqtardiki erzan mallar amérikiliqlarning turmushini mol mezmun'gha ige qildi, emma bu jehette amérikidiki her derijilik hökümetler we shexsiyler buni zayomgha tayinip istimal qildi. Bundaq soda modéli buyiche, bir tereptin iqtisadiy krizis ichide turuwatqan amérikiliqlar özlirining amanet pul we serpiyat aditini özgertishi lazim bolsa, yene bir tereptin xitaygha téximu köp mal ikisport qilishi, xitay hökümiti xelqini amérika mallirini köplep sétiwélishqa righbetlendürüshi lazm bolidu. Buning üchün xitay aldi bilen pulning almashturulush qimmiti heqqidiki islahatni ilgiri sürishi kérek. Shundaq bolsa, her ikki dölet sodidin oxshash menpe'et alidu, xelq'ara jem'iyettimu muqimliq körilidu. Eger amérika bilen xitay otturisidiki sodidiki tosalghular hel qilinmisa, bu ikki döletning munasiwiti nahayiti chong bésimgha duch kélidu' dep tekitlidi.Obama bu qétim xujintaw bilen xelqning pikir erlikinki, diniy erkinliki we qanun bilen idare qilishning adil bolushi heqqide sözlishidu
Amérika awazining bayan qilishiche, obama xitaydiki töt künlük ziyaritide, xujintaw bilen kishilik hoquq mesilisini, tepsiliy qilip éytqanda, xelqning pikir erkinliki, diniy erkinliki we qanun bilen idare qilishning adil bolushi heqqide sözlishidu. Amérikidiki her sahe obamadin bu heqte netije körülüshini kütidu.Amérika dölet mejlisi diniy erkinik komitéti obamagha tibet, Uyghur, falun'gong mesilisini otturigha qoyushni teshebbus qildi
Bügün amérika dölet mejlisining diniy erkinlik komitéti élan qilghan uchur axbaratida, obamaning, hazir kishilik hoquqni ret qiliwatqan xitay hökümitige tibet, Uyghur we falun'gong mesilisini biwaste otturigha qoyushini teshebbus qildi.Amérika dölet mejlisi diniy erkinik komitétining bu uchur axbaratida, xitay hazir xiristyanlarning, katoliklarning, tibet buddistlirining, Uyghur musulmanlirining, falun'gongchilarning tinch élip bériwatqan normal diniy pa'aliyetlirini 'qanunsiz diniy pa'aliyet' dep basturuwatidu, bolupmu tibet, Uyghur rayonlirida, tibetlerning we Uyghurlarning diniy pa'aliyetlirini herbiy qisimlar bilen basturuwatidu. Buningdin kélip chiqqan mesililernimu hel qilmaywatidu. Bu mesililerni we qanun buyiche erkinlikni qoghdashni kün tertipke qoyghan adwokatlarni cheklewatidu dep körsetti.
Amérika dölet mejlisi diniy erkinlik komitétining bu uchur axbaratida yene, xitay hökümiti tinch diniy pa'aliyet élip bérip we erkinlikni ipadilep qolgha élin'ghan Uyghurlarning hemmisini derhal türmidin boshitishi lazim dep körsetti shundaqla yene, rabiye qadirning a'ile tewebatlirini derhal türmidin qoyup bérishi lazim dep körsetti.