Америка-японийә-хитай- тәйвән мунасивәтлири һәққидики йеңи учурлар

• Мухбиримиз вәлиниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

Җәнубий корийә бирләшмә агентлиқиниң вашингтондин хәвәр қилишичә, америка йеқинда 'кечә лачини' F-117 бәлгилик вә F-22 бәлгилик бомбардиманчи айрупиланлирини японийә вә корийә йерим арилиға орунлаштурған иди. Шуниңдин кейинла, америка деңиз армийисиниң 'риган' бәлгилик ядро қувити авиаматкиси 1 ‏- айниң 27 ‏- күни синдийәго портидин японийигә қарап йолға чиққан. Америкиниң буниңдин бурун окинава портини таянчи база қилип туридиған, қайтуруп келип римунт қилиниш алдида турған 'кичик лачин' бәлгилик авиаматкиси , һазир корийә йерим арилида туруп, ғәрбий тинч окян районида вәзипә өтәш буйруқи күтүп турмақта. Хәвәрдә ейтилишичә, америкиниң бу йеңи һәрбий орунлаштуруши шималий корийиниң ядро қораллирини синақ қилишини вә хитай коммунист армийисиниң һәрбий кеңәймичиликини тосашни мәқсәт қилидикән.

японийә башқурулидиған бомбидин мудапиәлиниш сеиистимиси тикләшни тизләтмәктә

Ройтрс агентлиқиниң вашингтондин хәвәр қилишичә, шималий корийә өткән йили 7 ‏- айда ядро синиқи елип барғандин кейин, японийә америкиниң мартин локет ширкити билән башқурулидиған бомбидин мудапиәлиниш мәқситидә техиму илғар, бәлки ядро, хемийә вә био-хемийилик оқ учини елип маңалайдиған башқурулидиған бомбини тәрәққи қилдуруш үчүн мәбләғ селиш һәққидә сөһбәтлишишкә башлиған вә бир милярд америка доллири мәбләғ селип 'вәтәнпәрвәр ‏-үч' бәлгилик мудапиә бомбисини тәрәққи қилдурушқа башлиған.

Йеңи нам, йеңи бәлгә вә йеңи уқум қоллинилған һәрбий мәшиқ

Райсеон ( Raytheon) ширкитиниң 31 ‏- январдики хәвиригә асаланғанда, 2 ‏- айниң 1 ‏- күни башлинидиған 2007 ‏- йилли америка-японийә бирләшмә һәрбий мәшиқидә, америка қисимлири өзиниң йүз бәргән һадисигә тиз инкас қайтуруш вә һәр икки тәрәпкә мәнпәәтлик болған урушқа қуманданлиқ қилиш, тиркишиш вәзийитини биртәрәп қилиш иқтидарини көрситиду. японийиниң 'кйото хәвәрлири'гә қариғанда, бу қетимқи америка-японийә бирләшмә һәрбий мәшиқидә йеңи нам, йеңи бәлгә вә йеңи уқум қолланғанниң сиртида, 'җәнубтики аралларда йеңи вәқә йүз бәрсә, униңға қандақ тақабил туруш' , 'аралларни йирақтин қоғдаш' темиси асасий мәзмун қилинидикән. Бу қетимқи мәшиқниң бурунқиға охшимайдиған йери шуки, бу қетим мәшиққә қатнашқан һәрбий қисимлар хитайни' тәсәввурдики дүшмән' дәп муамилә қилидикән. Шундақла бу қетимқи мәшиқтә японийиниң 660 кишилик пәвқуаддә қисими өткәлни бөсүш, һава бошлуқидин қуруқлуққа чүшүш, чарлаш қатарлиқ аралларни қоғдаш җәһәттики пәвқуладдә иқтидарини көрситидикән. Ахирида японийиниң 125 кишилик зәрбидар әтрити өзиниң 'төмүр муш һәрикити' дәп аталған мәшиқи арқилиқ сәнкаку арилини қайтурувелиш мәзмунида җәң мәшиқи қилидикән.

Тәйвән 'җуңго' дегән аталғуни өчүрүп ташлашни қарар қилған

Ройтрс агентлиқиниң 1 ‏- феврал күни тәйбейдин хәвәр қилишичә, тәйвәндә һоқуқ тутуватқан партийә өзиниң чоң қошниси алдида тәйвәнниң игилик һоқуқини, йәни 1949 ‏- йили чоң қуруқлуқтики гомнидаң партийиси бесивалған арал дөлити икәнликини баян қилиш билән бир вақитта 'җуңго' дегән аталғуни өчүрүп ташлашни қарар қилған. Тәйвәнниң бу һәрикити 1949 ‏- йили қурулған җуңхуа хәлқ җумһурийитини ғәзәбләндүрмәктә.

Хитайниң тәйвәнгә қарита орунлаштурған башқурулидиған бомба сани 988 гә йәткән

Тәйвән президенти чен шуйбйәнниң телевизийә нутқида баян қилинишичә, хитай хәлқ җумһурийитиниң тәйвәнгә қарита орунлаштурған башқурулидиған бомба сани һазир 988 гә йәткән. Америка дөләт мудапиә министирлиқиниң санлиқ мәлуматиму буниң билән охшаш, бәлки униңда мәлум болушичә, икки тәрәпниң күч селиштурмиси тәңпуңлуқни йоқатқан.

Тәйвән японийиниң һәрбий техника билән тәминлишини қизғин қарши алиду

Америка авазиниң хәвәр қилишичә, тәйвәнниң дөләт мудапиә миниситири ке чеңшяң әпәнди канада мухбирлириниң суаллириға җаваб бәргәндә 'әгәр кәлгүсидә японийә өзиниң һәрбий техникисини идарә қилиш җәһәттики сиясәтлирини тәңшисә, тәйвән японийиниң һәрбий техника билән тәминлишини қизғин қарши алиду' дәп җакарлиған. Канада да чиқидиған 'мудапиә тәтқиқат мунбири' дә "японийиниң 'өзини қоғдаш әтрити'ниң дәриҗиси 'мудапиә министирлиқи' дәриҗисигә көтүрүлгәндин кейин, японийиниң қорал икиспорт қилишиму нормал иш башлиши мумкин" дәп баян қилинған. (Вәли)