Xelq'ara kechürüm teshkilati yilliq dokilatida xitayni eyiblidi

• Muxbirimiz eqidening bu heqtiki melumati
• Download story audio

1997 – Yildiki ghulja weqesining asasliq kishilirining biri abdujéjil abdumijit 2000 – yili 15-öktebir küni chapchal türmiside xitay da'iriliri teripidin qiynap öltürülgen idi.

Xelq'ara kechürüm teshkilatining seyshenbe küni élan qilin'ghan yilliq dokilatida xitayning kishilik hoquq xatiriside héchqandaq bir ilgirileshning meydan'gha kelmigenliki sewebidin, mezkür teshkilatning, yawrupa ittipaqidin xitaygha qaratqan qoral imbargo cheklimisini bikar qilmayla qalmay , belki dawamlashturushini telep qilghanliqini bildürdi.

Xitay hökümiti térrorchiliqqa zerbe bérish shu'ari astida Uyghurlarni basturush herikitini kücheytmekte

Merkizi londondiki xelq'ara kechürüm teshkilati seyshenbe küni herqaysi döletlerde turushluq shöbiliri arqiliq birla waqitta 2006 ‏- yilliq kishilik hoquq doklatini élan qilip, xitayning kishilik hoquqini qattiq tenqid qildi. Xelq'ara kechürüm teshkilatining sherqiy asiya ishlirigha mes'ul tarmiqining mudiri (Mark Allison) mark allison, "bir qisim döletler térrorchiliqqa qarshi küresh shuningdek bixeterlikni qoghdash bahanisida kishilik hoquqqa ziyankeshlik qilmaqta. Bolupmu xitay hökümiti térrorchiliqqa zerbe bérish shu'ari astida Uyghurlarni basturush herikitini kücheytmekte " dep körsetti.

Allison sözide yene": doklatning muhim nuqtisi shuki, nöwette pütün döletler diqqitini térrorchiliqqa zerbe bérishke merkezleshtürgen bolup, bu bezide kishilik hoquqning éghir derijide depsende qilinishini meydan'gha keltürmekte, bolupmu népal, afghanistan birma we xitay qatarliq bir qanche döletlerde mushu xil mesililer körüldi" dédi.

Xelq'ara kechürüm teshkilatining doklatida xitaydiki déhqan we ishchilarning nöwettiki échinishliq weziyiti alahide tilgha élin'ghan bolup, hökümetning xelqning yérini ruxsi'etisiz tartiwilish, dixanlarni yéterlik dawalash menbesi bilen teminlimeslik we ularni ma'aripsiz qoyush shuningdek kembeghel bilen bay otturisidiki perqning chongiyip kétishi qatarliq amillarning netijiside xitaydiki muqimsizliq ehwali kündin ‏-kün'ge kücheymekt," dep körsitilgen.

Ölüm jazasi bilen eng köp jazalaydighan dölet

Doklatta , xitay hökümiti teripidin élan qilin'ghan statistika neqil keltürülgen bolup, buningdin ashkarilinishiche, xitay dunya boyiche jinayetchilerni ölüm jazasi bilen eng köp jazalaydighan dölet hésablinidiken, xitayda 2005 ‏-yil bir yil ichidila 3900 ademge ölüm jazasi bérilgen bolup , az dégende 1 ming 770 adem üstidin ölüm jazasi ijra qilin'ghan.

Mark allison sözide , xitayning iqtisadiy tereqqiyatining kishini qayil qilarliq derijide tereqqi qilghanliqini, emma kishilik hoquqta héchqandaq bir özgirishning meydan'gha kelmigenlikini qayta - qayta tekitlesh bilen birge, " déhqanlar weziyitining nachar bolushi xitayning eslidiki nachar bolghan kishilik hoquq xatirisini téximu nacharlashtürwetti " dédi.

Doklatta, xitay hökümitining " térrorchiliq" hemde " dölet mexpiyetlikini ashkarilash" dégen jinayetler bilen eyiblen'gen jinayetchilerni xelq'ara qanunlargha xlap halda mexpi sot qilip jazalighanliqi bildürülgen. Doklatta yene , amérika prézidénti jorj bushning xelq'aradiki teleplerge qarimay gu'entanamodiki herbiy türmini taqimighanliqimu alahide tilgha élinip qattiq tenqid qilindi. (Eqide)