Меркел ханим хитайни ахбарат вә сөз-пикир әркинликини қоюветишкә қистиди

• Мухбиримиз җүмәниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Германийә баш министири меркел ханим, хитайдин дипломатик зияритиниң иккинчи күни, бейҗиң һөкүмитини әйибләп келиватқан қарши пикирдики 4 нәпәр ахбаратчи вә бир қисим һөкүмәт контроллуқидики ахбарат саһәләрниң вәкиллири билән көрүшти.

"Германийә дуняси" ахбарат агентлиқиниң тор бетидә көрситишичә, бу нөвәтлик учришиш германийиниң хитайдики ахбарат әркинликини қоллайдиғанлиқи һәққидә берилгән сигнали икән.

Сәйшәнбә күни меркел ханим хитай иҗтимаий пәнләр академийисидә нутуқ сөзлигәндә кишилик һоқуқниң муһимлиқини тәкитләп: "биз үчүн ейтқанда, кишилик һоқуқ мәсилиси әҗәллик мәсилә" дәп көрсәтти вә " биз даим кишилик һоқуқ дегән аталғуни абстракт рәвиштә ишлитимиз. Бу аталғуни йешип чүшәндүрсәк, бир шәхсиниң қәдир қиммитини тартивалғили болмайду. Һечкимниң, бир адәмни йәнә бир адәмниң бешиға дәсситидиған һоқуқи йоқ, дегәнликтур" деди.

У йәнә бу һоқуқларниң чоқум диний әркинлик, ахбарат вә сөз-пикир әркинлики қатарлиқларни өз ичигә елиши керәкликини тәкитлиди.

Меркел ханим бир қисим қарши пикирдики хитай ахбарат хадимлири билән көрүшти

Хитай иҗтимаий пәнләр академийисидики йиғиндин бурун меркел ханим йәнә, өткән йили январда иштин бошитиветилгән "музлаш нуқтиси" һәптилик журнилиниң баш муһәррири ли датуң қатарлиқ 4 нәпәр мухбир вә язғучилар билән көрүшкән.

"Музлаш нуқтиси" һәптилик журнили хитай яшлири гезитиниң тармиқида болуп, 1994- йилидин башлап тарқитилған. Мәзкур журнал йезиқчилиқ услуби вә пикирдики өткүрлүки билән хитай зиялийлири арисида алқишқа еришкән. Әмма 2006- йили хитай коммунистик партийиси тәшвиқат министирлики туюқсиз буйруқ чүшүрүп бу журнални тохтатқанлиқини уқтурған. Гәрчә "музлаш нуқтиси" журнилини бир айдин кийин қайта тартилишқа башлиған болсиму, лекин, баш муһәррир ли датуң вә муавин муһәррир лу йөгаң вәзиписидин қалдурулған иди.

Ли датуңниң билдүрүшичә, меркел ханимниң бу төт нәпәр қарши пикирдики ахбарат хадимлири билән көрүшүши, меркел ханимниң хитайдики демократийә қәдими вә ахбарат әркинликиниң тәрәққиятиға болған қизиқишини ипадиләйдикән.

Сабиқ сотсиялистик шәрқий германийидә туғулуп чоң болған меркел ханимдәк бир дөләт әрбабиниң демократийә болмиған һакимийәт астидики һаятни обдан чүшинидиғанлиқини ейтқан ли датуң: "у мустәбит һакимийәт астидики һаятниң қандақ болидиғанлиқини чүшиниду. Бу җәһәттә, башқа ғәрб әллири башлиқлириға қариғанда униң чүшәнчиси чоңқуррақ" деди.

Меркел ханим йәнә, ли датуңдин башқа, интернетта мақал елан қилип тонулған җав му, даңлиқ фотограф хе йәнгуаң, ахбаратчилиқ профессори җаң җяң қатарлиқлар билән көрүшкән.

Меркел ханим: " дуня хитайни йиллардин бери көрүнүп бақмиған дәриҗидә күзитиду"

Германийә баш министири меркел ханимниң хитай зиярити җәрянида ейтқанлири қарши пикирдики хитай зиялийларниң алқишиға еришкән.

Сабиқ университет профессори, хитайдики қарши пикирдикиләрдин болған лю шявбо "германийә дуняси" агентлиқиға: "илгирики германийә рәһбәрлиригә қариғанда, ангела меркел ханим бу хил темилардин өзини қачурмайдикән. Немә болса шуни дәйдикән. У хитай һөкүмитигә ишләткән бесимлар көрүнәрлик тәсир көрситишкә башлиди" дәйду.

Меркел ханим хитай иҗтимаий пәнләр академийисидики нутқида, бейҗиң олимпикиниң күнсайин йеқинлап келиватқанлиқини, олимпик җәрянида дуняниң хитайға бурунқиға охшимайдиған көләмдә нәзәр салидиғанлиқи билдүрүп: " дуня хитайни йиллардин бери көрүнүп бақмиған дәриҗидә көриду" деди вә " әлвәттә нәзәр ташлинидиған ишларниң ичидә, ахбарат әркинлики вә сөз-пикир әркинлики җәһәттә хитайда қандақ өзгиришләрниң болғанлиқиму бар" дәп ейтти.

Меркел ханим хитайни әқлий мүлүк һоқуқини қоғдашқа қистиди

Униң нутқида йәнә, хитай- герман мунасивәтлиригә аит мәзмунлар вә муһит мәсилиси қатарлиқлар тилға елинди.

Меркел ханим 26 - авғуст йәкшәнбә күни хитайға йетип кәлгән болуп, алдинқи күни хитай рәһбәрлиридин ху җинтав, вен җиябав, ву баңго қатарлиқлар билән көрүшкән вә хитай һөкүмитини, кишилик һоқуқни яхшилаш, ахбарат әркинликини қоюветиш қатарлиқлардин башқа йәнә, хитайни әқлий мүлүк һоқуқини қоғдашқа қистиған вә дарфур мәсилисидә судан һөкүмитигә бесим ишлитип дарфурдики ирқий қирғинчилиқини тезрәк аяғлаштурушта актип рол ойнашқа чақирған. Германийә дуняси ахбарат торида көрситишичә, меркел ханим хитай һөкүмитини өз пуқралириға қанунда бәлгиләнгән ахбарат әркинликни беришкә қистиғанлиқи мәлум.

У шу җай вақти сәйшәнбә күни чүштин кийин хитай зияритиниң давами сүпитидә, бейҗиңдин нәнҗиңгә қарап йолға чиққан. Меркел ханим хитайдики зияритини аяғлаштурғандин кийин 29- авғуст чаршәнбә күни японийигә бариду вә японийә баш вәзири шинзо абе билән сөһбәт елип бариду. (Җүмә)