Mérkél xanim xitayni axbarat we söz-pikir erkinlikini qoyuwétishke qistidi

• Muxbirimiz jümening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Gérmaniye bash ministiri mérkél xanim, xitaydin diplomatik ziyaritining ikkinchi küni, béyjing hökümitini eyiblep kéliwatqan qarshi pikirdiki 4 neper axbaratchi we bir qisim hökümet kontrolluqidiki axbarat sahelerning wekilliri bilen körüshti.

"Gérmaniye dunyasi" axbarat agéntliqining tor bétide körsitishiche, bu nöwetlik uchrishish gérmaniyining xitaydiki axbarat erkinlikini qollaydighanliqi heqqide bérilgen signali iken.

Seyshenbe küni mérkél xanim xitay ijtima'iy penler akadémiyiside nutuq sözligende kishilik hoquqning muhimliqini tekitlep: "biz üchün éytqanda, kishilik hoquq mesilisi ejellik mesile" dep körsetti we " biz da'im kishilik hoquq dégen atalghuni abstrakt rewishte ishlitimiz. Bu atalghuni yéship chüshendürsek, bir shexsining qedir qimmitini tartiwalghili bolmaydu. Héchkimning, bir ademni yene bir ademning béshigha dessitidighan hoquqi yoq, dégenliktur" dédi.

U yene bu hoquqlarning choqum diniy erkinlik, axbarat we söz-pikir erkinliki qatarliqlarni öz ichige élishi kéreklikini tekitlidi.

Mérkél xanim bir qisim qarshi pikirdiki xitay axbarat xadimliri bilen körüshti

Xitay ijtima'iy penler akadémiyisidiki yighindin burun mérkél xanim yene, ötken yili yanwarda ishtin boshitiwétilgen "muzlash nuqtisi" heptilik zhurnilining bash muherriri li datung qatarliq 4 neper muxbir we yazghuchilar bilen körüshken.

"Muzlash nuqtisi" heptilik zhurnili xitay yashliri gézitining tarmiqida bolup, 1994- yilidin bashlap tarqitilghan. Mezkur zhurnal yéziqchiliq uslubi we pikirdiki ötkürlüki bilen xitay ziyaliyliri arisida alqishqa érishken. Emma 2006- yili xitay kommunistik partiyisi teshwiqat ministirliki tuyuqsiz buyruq chüshürüp bu zhurnalni toxtatqanliqini uqturghan. Gerche "muzlash nuqtisi" zhurnilini bir aydin kiyin qayta tartilishqa bashlighan bolsimu, lékin, bash muherrir li datung we mu'awin muherrir lu yögang wezipisidin qaldurulghan idi.

Li datungning bildürüshiche, mérkél xanimning bu töt neper qarshi pikirdiki axbarat xadimliri bilen körüshüshi, mérkél xanimning xitaydiki démokratiye qedimi we axbarat erkinlikining tereqqiyatigha bolghan qiziqishini ipadileydiken.

Sabiq sotsiyalistik sherqiy gérmaniyide tughulup chong bolghan mérkél xanimdek bir dölet erbabining démokratiye bolmighan hakimiyet astidiki hayatni obdan chüshinidighanliqini éytqan li datung: "u mustebit hakimiyet astidiki hayatning qandaq bolidighanliqini chüshinidu. Bu jehette, bashqa gherb elliri bashliqlirigha qarighanda uning chüshenchisi chongqurraq" dédi.

Mérkél xanim yene, li datungdin bashqa, intérnétta maqal élan qilip tonulghan jaw mu, dangliq fotograf xé yen'gu'ang, axbaratchiliq proféssori jang jyang qatarliqlar bilen körüshken.

Mérkél xanim: " dunya xitayni yillardin béri körünüp baqmighan derijide küzitidu"

Gérmaniye bash ministiri mérkél xanimning xitay ziyariti jeryanida éytqanliri qarshi pikirdiki xitay ziyaliylarning alqishigha érishken.

Sabiq uniwérsitét proféssori, xitaydiki qarshi pikirdikilerdin bolghan lyu shyawbo "gérmaniye dunyasi" agéntliqigha: "ilgiriki gérmaniye rehberlirige qarighanda, an'géla mérkél xanim bu xil témilardin özini qachurmaydiken. Néme bolsa shuni deydiken. U xitay hökümitige ishletken bésimlar körünerlik tesir körsitishke bashlidi" deydu.

Mérkél xanim xitay ijtima'iy penler akadémiyisidiki nutqida, béyjing olimpikining künsayin yéqinlap kéliwatqanliqini, olimpik jeryanida dunyaning xitaygha burunqigha oxshimaydighan kölemde nezer salidighanliqi bildürüp: " dunya xitayni yillardin béri körünüp baqmighan derijide köridu" dédi we " elwette nezer tashlinidighan ishlarning ichide, axbarat erkinliki we söz-pikir erkinliki jehette xitayda qandaq özgirishlerning bolghanliqimu bar" dep éytti.

Mérkél xanim xitayni eqliy mülük hoquqini qoghdashqa qistidi

Uning nutqida yene, xitay- gérman munasiwetlirige a'it mezmunlar we muhit mesilisi qatarliqlar tilgha élindi.

Mérkél xanim 26 - awghust yekshenbe küni xitaygha yétip kelgen bolup, aldinqi küni xitay rehberliridin xu jintaw, wén jiyabaw, wu banggo qatarliqlar bilen körüshken we xitay hökümitini, kishilik hoquqni yaxshilash, axbarat erkinlikini qoyuwétish qatarliqlardin bashqa yene, xitayni eqliy mülük hoquqini qoghdashqa qistighan we darfur mesiliside sudan hökümitige bésim ishlitip darfurdiki irqiy qirghinchiliqini tézrek ayaghlashturushta aktip rol oynashqa chaqirghan. Gérmaniye dunyasi axbarat torida körsitishiche, mérkél xanim xitay hökümitini öz puqralirigha qanunda belgilen'gen axbarat erkinlikni bérishke qistighanliqi melum.

U shu jay waqti seyshenbe küni chüshtin kiyin xitay ziyaritining dawami süpitide, béyjingdin nenjingge qarap yolgha chiqqan. Mérkél xanim xitaydiki ziyaritini ayaghlashturghandin kiyin 29- awghust charshenbe küni yaponiyige baridu we yaponiye bash weziri shinzo abé bilen söhbet élip baridu. (Jüme)