Intérnétte hazir "xitayda az sanliq milletler assimilyatsiye qiliniwatamdu yaki öz -ara birlishiwatamdu?" dégen témida erkin munazire bashlandi (2)


2006.09.26

9 ‏- Ayning 21 ‏- künidin bashlap 'b b s' ning tor bétide "xitayda az sanliq milletler assimilyatsiye qiliniwatamdu yaki öz -ara birlishiwatamdu?" dégen témida erkin munazire bashlan'ghan idi. Shu küni, xitay milli ishlar komitétining bashliqi xitayda az sanliq milletler assimilyatsiye qiliniwatidu, medeniyiti chekliniwatidu dégen mesilini étirap qilmidi. Hazir intérnétte dawamlishiwatqan munazirilerge asaslan'ghanda, xitayda hazir az sanliq milletler assimilyatsiye qiliniwatidu, dégen qarash ghalip orunda turmaqta.

Xitaydiki 'aptonomiye' milliy toqunush peyda qilidighan amil bolup qaldi

Yaponiyidin yézilghan bir obzorda bayan qilinishiche, xitayda hazir qolliniliwatqan milletler siyasitide adalet dégen nerse mewjut emes. Xitaydiki 'aptonom rayoni' dégen tüzülme neziriye jehettin éytqanda, milletler otturisidiki toqunushlarni azaytalaydighan organ idi. Lékin hazir xitaydiki aptonomiyiler 21 ‏- esirde milliy toqunush, urush peyda qilidighan amilgha aylinip qaldi. Bu hazir diqqet qilishqa tigishlik yüzlinish.

Tarixta 'xenzu' dep atilidighan bir millet bolghan emes

Lyawningdin yézilghan bir obzorda bayan qilinishiche, hazir xitayda az sanliq milletlerge qarita assimilyatsiye qilish siyasiti qolliniwatqanliqi bir emeliyet. Mesilen , 'xitayche edebiy tilni omumlashturush' dégen shu'ar az sanliq milletlerning til -yéziqining yoq qilinishigha sewebchi boluwatidu. Bu shu'ar astida, az sanliq millet rayonlirida xitay tilida ders ötüsh kücheytildi, emma az sanliq milletlerning öz tilida ders ötüshige ehmiyet bérilmidi, hetta meqsetlik halda az sanliq milletlerning til -yéziqi qoghdalmidi. 'Xitayche edebiy tilni omumlashturush' dégen shu'ar bilen tengla 'chong xitaychiliq ' ghaljirlashti. Chong xitaychiliq xahishi tarix yézish, yémek-ichmek, kiyim- kéchek qatarliq shekillerdin paydilinip qozghitildi we aldi bilen 'xitayche kéyim sheklini eslige keltürüsh' arqiliq peyda boldi. Bu jeryanda bezi ghaljirlashqan kishiler 'peqet xenzu millitila junggoning xojayini' , az sanliq milletler parazitlar, bundaq parazitlarni qirip tashlash kérek, dep jar saldi. Rastini éytqanda, tarixta 'xenzu' dep atilidighan bir millet bolghan emes, bu bir siyasiy atalghu. Bu, emeliyette, hökümet xelqqe qarita qollan'ghan nadanlashturush siyasitining mehsuli. Hökümet her qandaq kishining bu atalghugha qarshi chiqishigha yol qoymidi. Hökümet mushundaq shara'itta yerlik milletlerning tarixini xenzularning tarixi qilip burmilap, özgertip yazdi.

Xitay hökümiti tibetni qoral küchi bilen mustemlike qiliwatidu

Tibetlikler teripidin yézilghan bir obzorda bayan qilinishiche, tibette milletlerning öz -ara birlishishi dégen mesile mewjut emes. Xitay hökümiti tibetni qoral küchi bilen zorluq ishlitip mustemlike qiliwatidu. Tibette tibetliklerning özining turmush sheklini erkin tallash, siyasiy jehette teng barawer turup meslihetlishish we qarar chiqirishqa qatnishish hoquqi yoq. Xitay hökümiti tibetliklerni xalighanche tutqun qilip, qéyin-qistaqqa élip jazalidi. Hazir yene herxil wasitilarni qollinip tibetliklerning til-yéziqini cheklep, ularni assimilyatsiye bolushqa mejburlimaqta. Xitay hökümiti tibette 1 milyon 200 mingdin artuq tibetlikning normalsiz ölüp kétishige sewebchi boldi. Hazir yene 12 milyard amérika dolliri meblegh sélip, bu arqiliq tibetni özining herbiy küchi bilen tutup turushtin ibaret siyasiy qurulushini dawamlashturiwatidu. Hazir tibette boluwatqan ishlarni teswirlise, u xuddi bir qoshna dölet esker ewetip tibetlikning yerlik hökümitini qoghlap chiqirip, ata-bowisini öltürüp, balilirini sersan qilip, mal - mülkini bulang -talang qilip, emdi tibetlikke 'bölünüp kétishke ruxset yoq' dewatqan'gha oxshaydu. Buni qandaqmu 'milletlerning öz-ara birlishishi' dégili bolsun?

Az sanliq milletler 'tashqa aylan'ghan jisim' emes

Tyenjindin yézilghan bir obzorda bayan qilinishiche, rastini éytqanda, xitaydiki bir munche milletler 'junggoluq' emes, tébet, mongghul, Uyghur qatarliq milletler ezeldin tartip 'xenzu' dégen bu millet assimilyatsiye qilalighan yaki yuqutalighan milletler emes. Hazir dölitimizde bu milletler xenzu millitige qarighanda ajiz . Ular hazir özlirining millitini, medeniyitini saqlap qalimen dése hujumgha uchrawatidu. Bu mesilide diqqet qilish kérek.

Az sanliq milletler 'tashqa aylan'ghan jisim' emes yaki tizip qoyidighan 'ewrishke' emes. Ularningmu özlirining hazirqi zaman turmush sheklini talliwélish hoquqi bar, ularmu qarshiliq körsiteleydu. (Weli)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.