Хитай һөкүмити мәтбуатларға болған контроллуқни йәниму күчәйтти
2005.06.08
Хитай мәтбуатлириниң башқа җайлардики тәнқидий хәвәрләрни елан қилиши, хитайда башқа районларни назарәт қилиш дәп атилиду. Хоңкоң "миңбав" гезитиниң хәвиригә қариғанда, хитай компартийиси мәркизий комитети иш беҗириш ишханиси йеқинда һәр қайси мәтбуат орунлириға чүшүргән һөҗҗитидә, мәркәз дәриҗилик мәтбуатлар, йәрлик орунларни тәнқид қилидиған учурларни бәргәндә, алақидар учурлар чоқум тәнқид қилинғучи орунға мәсул болған партийә комитетиға уқтурулуши керәклики көрситилгән һәмдә йәрлик мәтбуатларниң башқа җайлардики тәнқидий учурларни бериши асасән чәкләнгән.
Униңда, ахбарат орунлириниң хитай компартийисиниң интизам - түзүмлиригә риайә қилиш тәләп қилинған. Һөҗҗәттә йәнә, чирикликкә қарши хәвәрләрни бәргәндә, "чоқум кадирлар сепидики асасий еқимни муәййәнләштүрүш, партийә вә сотсиялистик түзүмниң әвзәлликини муәййәнләштүрүш керәк" дейилгән.
Мәтбуат саһәси үчүн йәнә бир қәһритан қиш
Хитай компартийисиниң идеологийә саһәсини контрол қилишиға, башқа һечқандақ бир сиясий партийә тәң келәлмәйду. Идеологийә саһәсигә мәсул әмәлдарларму хитай компартийисиниң ичидә өз алдиға бир система шәкилләндүргән.
Шаңхәйдә чиқидиған "дуня иқтисадий йөлүнүш гезити" ниң сабиқ тәһрири, нөвәттә америкида турушлуқ җаң вейгониң билдүрүшичә, йеқинда хитай компартийә мәркизий комитети бир йүрүш идеологийә саһәсидики тәшвиқатни күчәйтиш һөҗҗити чүшүргән болуп, бу хитайдики ахбарат саһәсиниң йәнә бир қәһритан қишқа дүч кәлгәнликидин дерәк беридикән. У бу һәқтә мундақ дәйду:
"Башқа раюнларни назарәт қилиш шәкли, хитай ахбарат хадимлириниң хитайдики нөвәттики вәзийәтни чиқиш қилип тапқан бир хил хәлқ назаритини йолға қоюш усули иди. Бу хитайда җамаәт пикри назаритини азрақ болсиму ишқа ашуридиған йол һисабланған. Шуңа, хитай һөкүмитиниң буни чәклишини бир хил арқиға чекиниш дәп қараймән".
Ахбарат орунлириниң сиясий вәзиписи
Хоңкоң "миңбав" гезитиниң хәвиридә ейтилишичә, мәркизий комитет иш беҗириш башқармиси һөҗҗитидә ахбарат орунлиридин сиясий хәвәрләрни бериштә " тоғра" йөлүнүштә чиң турупла қалмастин, бәлки иҗтимаий вә турмуш хәвәрлиридиму йөлүнүшкә диққәт қилишни тәләп қилған. Униңда йәнә дөләт ичидики хәвәрләрла әмәс, бәлки хәлқара хәвәрләрни бериштиму чоқум партийә бәлгилигән йөлүнүштә чиң туруш керәк дәп көрситилгән. Һөҗҗәттә тәкитлинишичә, җамаәт пикри еқимини " тоғра" йөлүнүштә тутуп туруш , ахбарат орунлириниң сиясий вәзиписи икән.
Бейҗиң университети ахбарат факолтетиниң сабиқ муавин профессори, нөвәттә америкида туриватқан җяв гобяв әпәнди, җамаәт пикри еқимини контрол қилишниң хитай компартийисиниң әзәлдин чиң туруп кәлгән принсипи икәнликини билдүрүп мундақ деди:
"Хитай һөкүмити әзәлдин хәвәрләрниң сиясий йөлүнүшни тәкитләп кәлгән. Илгириму хитай һәр қандақ хәвәрниң йөлүнүшини контрол қилатти. Әмма бундақ очуқ һөҗҗәт чүшүрүп тәкитлиши бәлким бир йеңилиқтур. Мәтбуатлар өз раюнини назарәт қилалмиса, башқа раюнларниму назарәт қилалмиса, бу әлвәттә бир хил арқиға чекиниш. Мәтбуатларни техиму кешәнләш. Бундақ кетивәрсә, хәлқниң наразилиқи қозғилиду. Хитай компартийиси ялғуз қелип, һәмминиң қаршилиқиға учрайду".
Һөҗҗәтни хитай компартийиси мәркизий тәшвиқат бөлими чиқармаслиқниң сәвәблири
Илгири ахбарат вә идеологийә җәһәттики хизмәтләр һәққидики һөҗҗәтләрниң көп қисмини хитай компартийиси мәркизий тәшвиқат бөлүми чиқиратти. " Тәшвиқат бөлүмигә җаза йүрүш қилайли" дегән мақалиниң аптори җяв гобявниң мулаһизә қилишичә, хитай компартийиси мәркизий тәшвиқат бөлүминиң нами барғансири начарлашқачқа, бу қетимқи һөҗҗәтни хитай компартийиси мәркизий комитетиниң иш беҗириш ишханиси чиқарған болуши мумкин икән. Җяв гобяв әпәнди мундақ дәйду:
"Өткән йили тәшвиқат бөлүмигә җаза йүрүш қилайли дигән мақаләм елан қилинғандин кийин, мән мәркизий тәшвиқат бөлүминиң бәзи ролиниң аҗизлашқанлиқини һис қилдим. Әслидә тәшвиқат бөлүми елан қилишқа тигишлик бәзи һөҗҗәтләр башқа орунлар арқилиқ чиқиватиду. Өткән йили алий мәктәп оқуғучилириниң сиясий идийә хизмитини күчәйтиш һәққидики бир һөҗҗәтниму хитай ички кабенти елан қилғанлиқиға диққәт қилдим. Илгири буларниң һәммини тәшвиқат бөлүми чиқиратти" .
Әмма җаң вийгониң қаришичә, хитай мәркизи тәшвиқат бөлиминиң һоқуқи аҗизлашқанлиқ ипадиси көрүливатқан болуп, бу хитай компартийисиниң ички қисмида қалаймиқанчилиқ барлиқидин дерәк беридикән. У мундақ дәйду:
"Хитай компартийисиниң идеологийә саһәсини контрол қилишиға, башқа һечқандақ бир сиясий партийә тәң келәлмәйду. Идеологийә саһәсигә мәсул әмәлдарларму хитай компартийисиниң ичидә өз алдиға бир система шәкилләндүргән. Уларниң һоқуқи хелила чоң. Әмди һазир хитай мәркизий комитети иш беҗириш башқармисиниң баш болуп һөҗҗәт чүшүриши, хитай компартийисиниң юқири дәриҗилик әмәлдарлири арисидиму мәркизий тәшвиқат бөлүмигә нарази болғанларниң барлиқини көрситиду. Мәркизи иш беҗириш башқамисиниң бивастә ахбарат вә җамаәт пикрини башқурушқа қатнишиши шундақла йәнә, хитайдики сиясий түзүлмидә қалаймиқанчилиқ барлиқидин дерәк бериду.
Хитай һөкүмити буниң алдида йәнә мәхсус оқтуруш чиқирип, әнәнивий мәтбуатлардин сирт, интернеттики учур вә муназириләрниму назарәт қилишни күчәйтишни тәләп қилған. Бәзи мәлуматларда, хитайниң һәр қайси җайларда интернет " обзорчи" лирини яллап, интернеттә пикир еқимини контрол қилишқа урунуватқанлиқи көрситилгән иди. (Арзу)
Мунасивәтлик мақалилар
- Президент буш хитайни диний вә ахбарат әркинлики мәсилисидә агаһландурди
- Сингапор мухбири хитайда қолға елинди
- Хитай вә уйғур елидики мухбирлар түрлүк бесим вә зиянкәшликкә учримақта
- Хитай, ахбарат әркинликини йәнила қаттиқ бастурмақта
- Б б с программисидики уйғурларға мунасивәтлик хәвәрләр хитай даирилириниң чәклишигә учриди